Ιστορία (Γ Δημοτικού) - Βιβλίο Μαθητή
Ιστορία Γ' Δημοτικού 2. Ο Ηρακλής Επιστροφή στην αρχική σελίδα του μαθήματος
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ:
Μ Υ Θ Ο Λ Ο Γ Ι Α
ΕΝΟΤΗΤΑ 1  

Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ


ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Πώς έγινε ο κόσμος; Ποιος έφτιαξε τη Γη, τον Πυρανό, τη θάλασσα, τους θεούς και τους ανθρώπους;
Οι Αρχαίοι Έλληνες, που δεν γνώριζζαν όσα σήμερα μας εξηγεί η επιστήμη, έφτιαξαν πολλούς μύθους για να τα εξηγήσουν όλα αυτά. Έτσι µέσα σε κάθε µύθο υπάρχει πάντοτε κάποια κρυµµένη αλήθεια.
Η πρώτη θεά που λάτρεψαν ήταν η Γη, που την έλεγαν τότε Γαία. Είχαν καταλάβει πόσο σηµαντική ήταν για τη ζωή τους. Αυτή τους έδινε τροφή και καταφύγιο, γι’ αυτό της έδωσαν την πιο τιµητική θέση στους µύθους τους και είπαν ότι αυτή γέννησε τον ουρανό, τη θάλασσα, τα βουνά, τους θεούς και τους ανθρώπους.
Οι αρχαίοι ποιητές Όµηρος και Ησίοδος µε τα ποιήµατά τους έκαναν και σε µας γνωστούς όλους αυτούς τους µύθους.
Ας τους γνωρίσουµε λοιπόν.

 

Εικόνα Εικόνα
ΕΝΟΤΗΤΑ 1 Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

1. Η Τιτανομαχία

Στην αρχή υπήρχε μόνο το Χάος. Πυκνό σκοτάδι σκέπαζε τα πάντα, ώσπου από το χάος γεννήθηκε η Γη κι από τη Γη τα βουνά, η θάλασσα και μετά ο Ουρανός με τον ήλιο, το φεγγάρι και τ' αστέρια. Τότε ο Ουρανός και η Γη ενώθηκαν και γέννησαν τους Τιτάνες.
Μα ο Ουρανός φοβόταν πως κάποιο από τα παιδιά του θα έπαιρνε το θρόνο του. Γι’ αυτό τα έκλεισε όλα στα βάθη της Γης. Όµως ο γιος του, ο Κρόνος, ο πιο δυνατός απ’ τους Τιτάνες, τον νίκησε κι έγινε αυτός όλου του κόσµου αρχηγός. Παντρεύτηκε τη Ρέα και γέννησαν τρεις θεές και τρεις θεούς: την Ήρα, την Εστία και τη Δήµητρα, τον Πλούτωνα, τον Ποσειδώνα και το Δία.
Μα κι ο Κρόνος φοβόταν πως κάποιο απ’ τα παιδιά του θα έπαιρνε το θρόνο του. Γι’ αυτό, όταν γεννιόνταν, τα κατάπινε. Απελπισµένη η Ρέα πήγε και γέννησε το έκτο της παιδί, το Δία, σε µια σπηλιά, σ’ ένα βουνό της Κρήτης. Έκρυψε το παιδί εκεί. Το φρόντιζαν οι Νύµφες κι έπινε το γάλα µιας κατσίκας, της Αµάλθειας. Στον Κρόνο έδωσε να καταπιεί µια φασκιωµένη πέτρα.

1. Η Ρέα δίνει τη φασκιωμένη πέτρα στον Κρόνο.
1. Η Ρέα δίνει τη φασκιωμένη πέτρα στον Κρόνο.
Όταν ο Δίας μεγάλωσε, πάλεψε με τον Κρόνο και τον ανάγκασε να βγάλει τα πέντε αδέρφια του που είχε καταπιεί. Άρχισε τότε ένας πόλεµος. Από τη µια οι Τιτάνες κι από την άλλη οι θεοί. Δέκα χρόνια κράτησε η Τιτανοµαχία. Νίκησαν οι θεοί και τους Τιτάνες τους έριξαν στα Τάρταρα.
Μετά οι θεοί πάλεψαν µε τους Γίγαντες. Η Γιγαντοµαχία κράτησε πολύ καιρό. Νίκησαν όµως και πάλι οι θεοί.
Έτσι ο Δίας έγινε κυρίαρχος όλου του κόσµου. Παντρεύτηκε την Ήρα και µαζί µε τα παιδιά του και τ’ αδέρφια του εγκαταστάθηκε στον Όλυµπο.
ΕΝΟΤΗΤΑ 1 Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ


Η δημιουργία του κόσμου και των θεών

 

3. Τα παιδιά του Δία

Δίας       Εικόνα
Δίας + Ήρα   Εικόνα
Δίας + Λητώ  Εικόνα
Δίας + Μαία  Εικόνα
Δίας + Δήμητρα  Εικόνα
Αθηνά
Άρης, Ήφαιστος
Απόλλων, Άρτεμη
Ερμής
Περσεφόνη
4. Το κέρας της Αµάλθειας ή
κέρας της αφθονίας

Όταν ο ∆ίας ήταν ακόµη µικρός, παίζοντας µε την Αµάλθεια µια µέρα, χωρίς να το θέλει, της έσπασε το ένα κέρατο. Στενοχωρήθηκε πολύ η Αµάλθεια κι ο ∆ίας, για να την παρηγορήσει, ευλόγησε το κέρατο και το έκανε «κέρας της αφθονίας». Από µέσα του έβγαινε ό,τι µπορούσε κανείς να επιθυµήσει: λαχανικά και φρούτα, µέλι, λάδι και κρασί, όλοι οι καρποί της γης κι ό,τι άλλο µπορούσε κάποιος να ζητήσει. Όταν πέθανε η Αµάλθεια, ο ∆ίας την έκανε αστέρι. Με το δέρµα της έντυσε την ασπίδα του, που ονοµάστηκε αιγίδα, και προστάτευε όποιον την κρατούσε. Γι’ αυτό και σήµερα λέµε τη φράση «υπό την αιγίδα κάποιου…», που σηµαίνει κάτω από την προστασία κάποιου.

∆ιόδωρος Σικελιώτης, Ιστορική Βιβλιοθήκη, Γ, 68, 2-3 (διασκευή)

Εικόνα

ΕΝΟΤΗΤΑ 1 Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

hfh
5. Ο Άτλαντας σε αρχαίο ελληνικό αγγείο.

 

 

 

 

 

 

6. Ο Άτλαντας σε γλυπτό νεότερης εποχής.
gdt

 

7. Ο Άτλαντας

Μετά την Τιτανοµαχία ο τιτάνας Άτλαντας τιµωρήθηκε σκληρά από το ∆ία. Τον έβαλε να στέκεται στην άκρη της γης και να κρατά τον ουρανό στη ράχη του για πάντα.

Ησίοδος, Θεογονία 516-520 (διασκευή)


8. Ο Εγκέλαδος

Την εποχή της Γιγαντοµαχίας, η Αθηνά κυνήγησε το γίγαντα Εγκέλαδο πάνω από τη Μεσόγειο. Πέταξε πάνω του ένα µεγάλο νησί, τη Σικελία, και τον έθαψε από κάτω. Ο Εγκέλαδος µούγκριζε κι έβγαζε από το στόµα του φωτιά. Τότε η γη κουνιόταν, γινόταν σεισµός και το µεγάλο ηφαίστειο της Σικελίας, η Αίτνα, έτρεµε κι έβγαζε λάβα και καπνούς που σκέπαζαν τον ήλιο. Και σήµερα ακόµα, όταν γίνεται κανένας µεγάλος σεισµός, λέµε «χτύπησε ο Εγκέλαδος».

Απολλώνιος, Βιβλιοθήκη Α, 6, 2 (διασκευή)


hf 9. Η Αθηνά µάχεται µε τον Εγκέλαδο. Από την παράσταση της
Γιγαντοµαχίας στον αρχαίο ναό της Αθηνάς, στην Ακρόπολη.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
  1. Με ποιο τρόπο η Ρέα ξεγέλασε τον Κρόνο;
  2. Τι είναι το κέρας της Αµάλθειας; Θα σε βοηθήσει το κείµενο 4.
  3. Συζητάµε στην τάξη για το πώς εξηγούσαν τον κόσµο και τα φαινόµενα της φύσης οι αρχαίοι Έλληνες και πώς τα εξηγούµε εµείς σήµερα. Θα µας βοηθήσουν οι εικόνες 5-6 και τα κείµενα 7-8.
ΕΝΟΤΗΤΑ 1 Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

2. Οι θεοί του Ολύµπου

Ψηλά στον Όλυµπο κατοικούσαν οι δώδεκα αθάνατοι θεοί σ’ ένα λαµπρό παλάτι. Έπιναν νέκταρ κι έτρωγαν αµβροσία. Από εκεί ψηλά κυβερνούσαν τους ανθρώπους.
Εικόνα Ο Δίας ή Ζευς ήταν αρχηγός των θεών και των ανθρώπων. Ήταν θεός του ουρανού, που µάζευε τα σύννεφα κι έστελνε τη βροχή στη γη. Κρατούσε αστροπελέκια και τα έριχνε, όταν ήταν θυµωµένος. Λεγόταν και Ξένιος Ζευς, γιατί προστάτευε τους ξένους.
Ο Ποσειδώνας ήταν ο θεός της θάλασσας. Είχε ένα λαµπρό παλάτι στο βυθό και ζούσε εκεί µε τη γυναίκα του, την Αµφιτρίτη. Όταν θύµωνε, χτυπούσε µε τη φοβερή του τρίαινα τη θάλασσα και σήκωνε κύµατα θεόρατα. Εικόνα
Εικόνα Ο Απόλλωνας ήταν θεός της µουσικής, της µαντικής και του φωτός. Γεννήθηκε µαζί µε την αδερφή του την Άρτεµη στη ∆ήλο κάτω από ένα φοίνικα. Εκεί είχε καταφύγει η µητέρα τους, η Λητώ, κυνηγηµένη από τη ζηλιάρα Ήρα.
Ο Ήφαιστος ήταν θεός της φωτιάς και των µετάλλων. Σε µια σπηλιά στον Όλυµπο είχε το εργαστήρι του, όπου έλιωνε τα µέταλλα κι έφτιαχνε πράγµατα περίτεχνα. Ήταν κουτσός, γιατί κάποτε ο ∆ίας θύµωσε και τον πέταξε απ’ την κορφή του Ολύµπου στη Λήµνο κι έτσι χτύπησε το πόδι του. Εικόνα
Εικόνα Ο Ερµής ήταν ο ταχυδρόµος των θεών. Φορούσε φτερωτά σανδάλια, που τον έφερναν πάνω από στεριές και θάλασσες, για να µεταφέρει τις παραγγελίες του ∆ία. Ήταν και θεός του εµπορίου. Αυτός συνόδευε και τις ψυχές των νεκρών στον κάτω κόσµο.
Ο Άρης ήταν θεός του πολέµου και του µίσους. Φορούσε πάντα πανοπλία, κρατούσε όπλα και του άρεσε να σκορπά τον τρόµο στους ανθρώπους. Εικόνα
Εικόνα Υπήρχαν κι άλλοι πολλοί θεοί όπως ο Πλούτωνας, ο θεός των νεκρών και του κάτω κόσµου. Ζούσε στον Άδη µε την Περσεφόνη, τη γυναίκα του.
Ο Διόνυσος, που ήταν θεός του αµπελιού και του κρασιού και του άρεσαν τα γλέντια και οι γιορτές, και πολλοί άλλοι.
ΕΝΟΤΗΤΑ 1 Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

1. Η ζωή στον Όλυµπο

Τότε έτσι οι θεοί, ως που βασίλεψε ο ήλιος, όλη µέρα
τρώγαν, πίναν κι είχε, όπως ταίριαζε, ο καθένας το µερίδιο του.
Ούτε η γλυκιά κιθάρα έλειπε από του Απόλλωνα τα χέρια,
ούτε κι οι Μούσες, που γλυκόφωνα µε τη σειρά τραγουδούσαν.
Και όταν πια βασίλεψε του ήλιου το φως το αχτιδοβόλο,
καθένας στο δικό του τράβηξε αρχοντικό να κοιµηθεί,
εκεί που είχε χτίσει στον κάθε τους παλάτι ο κουτσοπόδης,
ο ξακουστός τεχνίτης Ήφαιστος, µε τη σοφή του τέχνη.

Όµηρος, Ιλιάδα Α 601-608,
µτφ. Καζαντζάκη - Κακριδή (µε αλλαγές)

2. Ο Απόλλωνας παίζει την κιθάρα του.

2. Ο Απόλλωνας παίζει την κιθάρα του.
Από αρχαίο ελληνικό αγγείο.


3. Ο Απόλλωνας και το µαντείο των ∆ελφών

Όταν ακόµα ήταν πολύ µικρός, ο Απόλλωνας πήγε στους ∆ελφούς, σκότωσε το φοβερό δράκοντα Πύθωνα και τον έθαψε στη γη. Στο µέρος όπου τον έθαψε, οι άνθρωποι έφτιαξαν περίλαµπρο ναό για να τιµήσουν το θεό. Μέσα σ’ αυτό το ναό η ιέρεια Πυθία, καθισµένη πάνω στον ιερό τρίποδα και µασώντας φύλλα δάφνης, έδινε στους ανθρώπους χρησµούς, δηλαδή προφητείες και συµβουλές για το µέλλον. Αυτό ήταν το περίφηµο µαντείο των ∆ελφών.

Οµηρικός ύµνος στον Απόλλωνα 372…(διασκευή)


ΕΝΟΤΗΤΑ 1 Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

4. Ο ∆ίας κρατώντας το σκήπτρο και τον κεραυνό. Από αρχαίο ελληνικό αγγείο.

4. Ο Δίας κρατώντας το σκήπτρο
και τον κεραυνό.
Από αρχαίο ελληνικό αγγείο.
5. Ο Ερµής κρατώντας το κηρύκειο. Από αρχαίο ελληνικό αγγείο.

5. Ο Ερµής κρατώντας το κηρύκειο.
Από αρχαίο ελληνικό αγγείο.
6. Ο Ποσειδώνας. Αρχαίο ελληνικό γλυπτό.

6. Ο Ποσειδώνας.
Από αρχαίο ελληνικό αγγείο.
7. Ο Απόλλωνας. Γλυπτό της νεότερης εποχής.
7. Ο Απόλλωνας.
Γλυπτό της νεότερης εποχής.
ΕΝΟΤΗΤΑ 1 Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

8. Ο Όλυµπος

8. Ο Όλυμπος
9. Η κορυφή του Ολύµπου
σχεδόν αγγίζει τον ουρανό

Ο Όλυµπος, όπου αµετακίνητος κρατιέται των θεών ο θρόνος όπως λένε. Ασύγνεφη εκεί πάνω βασιλεύει γαλήνη ατέλειωτη, κι ολόλευκη φεγγοβολή τον λούζει.
Έτσι οι θεοί οι τρισευτυχισµένοι τον χαίρονται αιώνια.

Όµηρος, Οδύσσεια ζ 42-46,
µτφ. Καζαντζάκη - Κακριδή (µε αλλαγές)


10. Ο µύθος της Ευρώπης

Στη Συρία ζούσε κάποτε ο Βασιλιάς Αγήνορας, ο γιος του Ποσειδώνα. Αυτός είχε µια πεντάµορφη κόρη, την Ευρώπη. Ο ∆ίας είδε την Ευρώπη, την αγάπησε και µια µέρα, που η κόρη µάζευε λουλούδια µε τις φίλες της σ’ ένα ακρογιάλι της Συρίας, µεταµορφώθηκε σε άσπρο ταύρο, την πλησίασε και ξάπλωσε κοντά της. Το όµορφο ζώο έδειχνε ήρεµο και φιλικό και η Ευρώπη το πλησίασε, το χάιδεψε και κάθισε στη ράχη του ανύποπτη. Την ίδια στιγµή ο ταύρος πετάχτηκε όρθιος κι όρµησε προς τη θάλασσα. Τροµαγµένη η Ευρώπη κρατήθηκε από τα κέρατά του. Ο ταύρος πέταξε πάνω από τα κύµατα κι έφτασε στην Κρήτη. Εκεί ο ∆ίας πήρε την κανονική του µορφή, παντρεύτηκε την Ευρώπη και γέννησαν τρεις γιους. Όταν ο ∆ίας επέστρεψε στον Όλυµπο, παρήγγειλε στον Ήφαιστο να φτιάξει ένα χάλκινο γίγαντα, τον Τάλω, για να φυλάει την Κρήτη και να µη µπορέσει ποτέ να φύγει η Ευρώπη. Από αυτήν πήρε το όνοµά της η ήπειρος που ζούµε κι εµείς σήµερα, η Ευρώπη.

Απολλόδωρος, Βιβλιοθήκη Γ, 1, 2-4 (διασκευή)


hf
11. Το ευρώ
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
  1. Ο Ποσειδώνας ήταν ο θεός της θάλασσας. Σήµερα ποιος άγιος είναι προστάτης της θάλασσας και των ναυτικών;
  2. Παρατηρώ την εικόνα 2. Ποιο µουσικό όργανο παίζει ο Απόλλωνας; Εσένα ποιο µουσικό όργανο σου αρέσει; Αν επισκεφθείς το µουσείο λαϊκών οργάνων, θα δεις ότι ακόµα και σήµερα χρησιµοποιούµε µουσικά όργανα που για πρώτη φορά χρησιµοποίησαν οι αρχαίοι.
  3. Από πού πήρε το όνοµά του το ευρώ; Αφηγούµαι µε δικά µου λόγια το µύθο που παριστάνεται στο νόµισµα(κείµενο 10).
ΕΝΟΤΗΤΑ 1 Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

3. Οι θεές του Ολύµπου

Εικόνα Στον Όλυµπο κατοικούσαν και οι θεές στου Δία το παλάτι.
Πρώτη ήταν η Ήρα, η γυναίκα του Δία, βασίλισσα του κόσµου. Προστάτευε το γάµο και την οικογένεια κι ήταν πολύ ζηλιάρα.
Η Αφροδίτη ήταν θεά της οµορφιάς. Γεννήθηκε απ’ τον αφρό της θάλασσας. Ήταν µητέρα τού φτερωτού θεού Έρωτα, που µε τα βέλη του σηµάδευε τις καρδιές των ανθρώπων. Εικόνα

Η Αθηνά,η κόρη του Δία, ήταν θεά της σοφίας και των τεχνών. Πριν ακόµη γεννηθεί η Αθηνά, ο ∆ίας κατάπιε τη µητέρα της, τη σοφή Μήτιδα, γιατί έµαθε πως αυτή, µετά την Αθηνά, θα γεννούσε έναν θεό που θα του έπαιρνε το θρόνο. Όταν λοιπόν ήρθε η ώρα να γεννηθεί η Αθηνά, ο Δίας διέταξε τον Ήφαιστο να του ανοίξει µ’ ένα τσεκούρι το κεφάλι. Αµέσως βγήκε απ’ το κεφάλι του πάνοπλη η Αθηνά.

Εικόνα Η Δήµητρα ήταν η θεά της γεωργίας. Αυτή έµαθε τους ανθρώπους να καλλιεργούν τη γη και να σπέρνουν το σιτάρι. Προστάτευε τα δέντρα κι όλα τα φυτά κι άλλαζε τις εποχές του χρόνου. Κόρη της ήταν η Περσεφόνη.

Η Άρτεµη ήταν θεά του κυνηγιού κι αδερφή του Απόλλωνα. Όλη τη µέρα τριγύριζε στα δάση µε το τόξο και τα βέλη της. Προστάτευε τα δάση κι όλα τα άγρια ζώα.
Η Εστία ήταν η θεά του σπιτιού. Προστάτευε τα νοικοκυριά, γι’ αυτό σ’ όλα τα σπίτια υπήρχε ένας µικρός βωµός δικός της, η εστία.
Υπήρχαν και πολλές άλλες µικρότερες θεές στη γη, όπως οι Μούσες και οι Χάριτες, οι Νύµφες και οι Μοίρες, και στη θάλασσα οι Νηρηίδες, οι κόρες του Νηρέα και πολλές άλλες. Οι Έλληνες λάτρευαν τους θεούς και τις θεές τους σε λαµπρούς ναούς, τους έφτιαχναν αγάλµατα και τους πρόσφεραν δώρα και θυσίες.

fds 1. Η γέννηση της Αθηνάς
από το κεφάλι του Δία.
Από αρχαίο ελληνικό αγγείο.
ΕΝΟΤΗΤΑ 1 Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

2.Τα σύμβολα των θεών

Δίας Εικόνα κεραυνός, αετός, σκήπτρο
Ποσειδώνας Εικόνα τρίαινα, άλογο, δελφίνια
Ήρα Εικόνα σκήπτρο, ρόδι, παγώνι
Δήμητρα Εικόνα στάχυα, δάδες
Αθηνά Εικόνα κουκουβάγια, περικεφαλαία,ελιά
Ήφαιστος Εικόνα σφυρί, λαβίδα
Άρης Εικόνα όπλα
Αφροδίτη Εικόνα φτερωτοί έρωτες, περιστέρι
Απόλλωνας Εικόνα κιθάρα, δάφνινο στεφάνι
Άρτεμη Εικόνα τόξο, θήκη µε βέλη, ελάφι
Ερμής Εικόνα κηρύκειο, φτερωτά σανδάλια
Διόνυσος Εικόνα αµπέλι, κισσός

3. Η ∆ήµητρα, ο Τριπτόλεµος και η Περσεφόνη.

3. Η Δήµητρα, ο Τριπτόλεµος
και η Περσεφόνη.

4. Η Ήρα

4. Η Ήρα
5. Η Άρτεμη

5. Η Άρτεμη

6. Η Εστία

6. Η Εστία
7. Η γέννηση της Αφροδίτης. ∆ύο γυναικείες µορφές βοηθούν την Αφροδίτη να βγει από τη θάλασσα.

7. Η γέννηση της Αφροδίτης. Δύο γυναικείες µορφές βοηθούν την Αφροδίτη να βγει από τη θάλασσα.

ΕΝΟΤΗΤΑ 1 Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

8. Η γέννηση της Αφροδίτης, όπως τη φαντάστηκε ένας ζωγράφος της νεότερης εποχής. 8. Η γέννηση της Αφροδίτης,
όπως τη φαντάστηκε
ένας ζωγράφος της
νεότερης εποχής.


«Την είπαν Αφροδίτη άνθρωποι και θεοί, γιατί την έθρεψε ο αφρός».

Ησίοδος, Θεογονία 198-1999.

9. ∆ήµητρα και Περσεφόνη

Ο Θεός του Άδη, ο Πλούτωνας, αγάπησε κάποτε την κόρη της θεάς ∆ήµητρας, την Περσεφόνη. Μια µέρα που η Περσεφόνη έπαιζε σ’ ένα καταπράσινο λιβάδι, είδε έναν ανθισµένο νάρκισσο. Πήγε να τον µυρίσει κι αµέσως άνοιξε η γη, βγήκε από µέσα ο Πλούτωνας, µε το κατάµαυρο άρµα του, την άρπαξε κι έφυγε για τον Άδη. Τις σπαραχτικές κραυγές της Περσεφόνης τις άκουσε η µητέρα της κι έτρεξε να τη βρει. Μα η Περσεφόνη ήταν άφαντη. Εννιά µερόνυχτα την έψαχνε κλαίγοντας η ∆ήµητρα, ώσπου ο ήλιος τη λυπήθηκε και της φανέρωσε αυτό που είχε γίνει. Εικόνα Η ∆ήµητρα ζήτησε από το ∆ία να φέρει πίσω την Περσεφόνη µα εκείνος δε δέχτηκε. Θυµωµένη τότε η ∆ήµητρα, έφυγε από τον Όλυµπο κι άρχισε να τριγυρνάει κλαίγοντας στη γη. Απ’ όπου διάβαινε µαραίνονταν τα δέντρα, ξεραίνονταν όλα τα φυτά, τα σπαρτά και τα λουλούδια. Τα ζώα κι οι άνθρωποι πέθαιναν απ’ την πείνα. Είδε τη συµφορά αυτή ο ∆ίας κι έστειλε τον Ερµή να φέρει πίσω την Περσεφόνη από τον Άδη. Ο Πλούτωνας όµως, πριν φύγει η Περσεφόνη, της έδωσε να φάει λίγα σπυριά από ένα ρόδι µαγεµένο, για να µην τον ξεχάσει. Έφερε ο Ερµής την Περσεφόνη στη µητέρα της κι αµέσως άνθισαν όλα τα λουλούδια, πρασίνισαν τα δέντρα κι όλα τα φυτά.
Από τότε, οκτώ µήνες το χρόνο έµενε η Περσεφόνη µε τη ∆ήµητρα, και τότε ερχόταν η άνοιξη και το καλοκαίρι. Τα δέντρα κι όλα τα φυτά της γης έδιναν φρούτα και καρπούς, άνθιζαν τα λουλούδια, η γη πρασίνιζε, κελαηδούσαν τα πουλιά. Στο τέλος όµως του φθινοπώρου η Περσεφόνη γύριζε στον Πλούτωνα και τότε ερχόταν ο χειµώνας. Τα δέντρα και τα φυτά µαραίνονταν, η γη κοιµόταν κι όλα περίµεναν την άνοιξη που θα ξαναγύριζε η Περσεφόνη από τον Άδη.

Οµηρικός ύµνος στη ∆ήµητρα (διασκευή)

ΕΝΟΤΗΤΑ 1 Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

8. Ο Όλυµπος

11. Η Αθηνά. Αρχαίο ελληνικό ανάγλυφο.
10. Αθηνά και Ποσειδώνας

Κάποτε ο Ποσειδώνας και η Αθηνά µάλωναν για το ποιος θα γίνει προστάτης της πόλης του Κέκροπα, της σηµερινής Αθήνας. Όλοι οι θεοί του Ολύµπου είχαν µαζευτεί πάνω στην Ακρόπολη, κι ο Κέκροπας, ο πρώτος βασιλιάς, ζήτησε από τους δυο θεούς να χαρίσουν δώρα στην πόλη κι όποιος έδινε το καλύτερο να ήταν ο νικητής. Χτύπησε τότε την τρίαινά του ο Ποσειδώνας στο βράχο της Ακρόπολης κι αµέσως πετάχτηκε αλµυρό νερό κι ένα πολεµικό άλογο. Χτύπησε το κοντάρι της και η Αθηνά κι αµέσως πετάχτηκε απ’ το βράχο µια ελιά που αµέσως ψήλωσε και γέµισε καρπούς. Το δώρο της Αθηνάς άρεσε σ’ όλους περισσότερο. Έτσι έγινε η Αθηνά προστάτιδα της πόλης, που πήρε και το όνοµά της. Ονοµάστηκε Αθήνα.

Απολλόδωρος, Βιβλιοθήκη Γ 14,1(διασκευή)


12. Η Αράχνη

Ζούσε στ’ αρχαία χρόνια µια αρχοντοπούλα όµορφη που την έλεγαν Αράχνη. Ήξερε πολύ καλά την τέχνη του αργαλειού κι ύφαινε υπέροχα υφαντά. Καυχιόταν πως ήξερε να υφαίνει καλύτερα κι από την Αθηνά. Κάποτε µάλιστα τόλµησε και ζήτησε από τη θεά να παραβγούν στον αργαλειό. Η Αθηνά δέχτηκε κι άρχισαν να υφαίνουν. Ύφαινε η Αθηνά και πάνω στο υφαντό της έφτιαχνε την πάλη της µε τον Ποσειδώνα πάνω στην Ακρόπολη της Αθήνας. Ύφαινε κι η Αράχνη κι έφτιαχνε τα καµώµατα του ∆ία κι όλων των θεών του Ολύµπου. Θυµωµένη τότε η Αθηνά, που µια θνητή τόλµησε να συγκριθεί µαζί της, µεταµόρφωσε την κόρη σε έντοµο και την καταράστηκε όλες τις µέρες της ζωής της κρεµασµένη να υφαίνει τον ιστό της.

Οβίδιος, Μεταµορφώσεις 6, 5-145(διασκευή)


ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
  1. Διαβάζω το κείµενο 9 και απαντώ. Με ποιο µύθο οι αρχαίοι εξηγούσαν την αλλαγή των εποχών;
  2. Παρατηρώ την εικόνα 1 και περιγράφω µε δικά µου λόγια τη γέννηση της Αθηνάς. Γιατί νοµίζεις ότι ήταν η θεά της σοφίας;
  3. Πώς λάτρευαν οι αρχαίοι τους θεούς τους; Στην περιοχή που ζεις υπάρχουν αρχαίοι ναοί; Οργάνωσε µε την τάξη σου µία επίσκεψη.
ΕΝΟΤΗΤΑ 1 Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

4. Ο Προµηθέας, η Πανδώρα, ο Δευκαλίωνας και η Πύρρα

Ο Δίας µοίρασε χαρίσµατα σε όλους τους θεούς µα δε νοιάστηκε πολύ για τους ανθρώπους. Όµως ο Προµηθέας, γιος του τιτάνα Ιαπετού και της Θέµιδας, επειδή αγαπούσε και λυπόταν τους ανθρώπους, ανέβηκε στον Όλυµπο κι από το εργαστήρι του Ήφαιστου έκλεψε τη φωτιά, την έβαλε µέσα σ’ ένα κούφιο καλάµι και την έδωσε στους ανθρώπους. Και τους έµαθε µε τη φωτιά να λιώνουν τα µέταλλα και να φτιάχνουν εργαλεία.

1. Το µαρτύριο του Προµηθέα. Από αρχαίο ελληνικό αγγείο.
1. Το µαρτύριο του Προµηθέα.
Από αρχαίο ελληνικό αγγείο.

Ο Δίας τότε θύµωσε πολύ. Πήγε τον Προµηθέα σ’ ένα ψηλό βουνό, τον Καύκασο, και τον έδεσε πάνω σε ένα βράχο µε χοντρές αλυσίδες που του έφτιαξε ο Ήφαιστος. Και κάθε µέρα έστελνε έναν αετό που του έτρωγε το συκώτι. Τριάντα χρόνια έµεινε δεµένος ο Προµηθέας στον Καύκασο, ώσπου κάποτε πέρασε από κει ο Ηρακλής και τον ελευθέρωσε.
Αλλά ούτε και οι άνθρωποι γλίτωσαν απ’ το θυµό του Δία. Σκέφτηκε να τους στείλει συµφορές. Γι’ αυτό διέταξε τον Ήφαιστο να φτιάξει µια γυναίκα από χώµα και νερό. Της έδωσε ζωή κι όλοι οι θεοί της έδωσαν δώρα: η Αθηνά σοφία, η Αφροδίτη οµορφιά, ο Ερµής πονηριά κτλ. Την ονόµασαν Πανδώρα κι ο Δίας την έστειλε στη γη, δίνοντάς της ένα πιθάρι, που εκεί µέσα είχε κλείσει όλες τις συµφορές.
Η Πανδώρα, αφού κατέβηκε στη γη, γεµάτη περιέργεια άνοιξε το πιθάρι. Χύθηκαν τότε έξω όλες οι συµφορές: το µίσος, η απάτη, ο πόλεµος, η πείνα, οι αρρώστιες. Στον πάτο όµως του πιθαριού ο Δίας είχε βάλει την Ελπίδα, που φώλιασε στις καρδιές των ανθρώπων, για να τους δίνει θάρρος και παρηγοριά να συνεχίζουν τη ζωή τους.
Αργότερα, που οι άνθρωποι έγιναν κακοί και ανυπάκουοι, ο Δίας έκανε κατακλυσµό, για να τους εξαφανίσει. Από τον κατακλυσµό γλίτωσε µόνο ο γιος του Προµηθέα, ο Δευκαλίωνας και η γυναίκα του η Πύρρα, που έφτιαξαν µια κιβωτό και κλείστηκαν µέσα. Η κιβωτός σταµάτησε στην κορυφή του Παρνασσού. Ο Δευκαλίωνας και η Πύρρα βγήκαν έξω και ζήτησαν από το Δία να τους δώσει κι άλλους ανθρώπους, για να έχουν συντροφιά. Εκείνος τους συµβούλεψε να ρίχνουν πέτρες πίσω τους και να µη γυρίσουν να κοιτάξουν. Πράγµατι οι πέτρες που έριχνε ο ∆ευκαλίωνας γίνονταν άνδρες και οι πέτρες που έριχνε η Πύρρα γίνονταν γυναίκες. Η Πύρρα γέννησε ένα παιδί, τον Έλληνα. Από αυτόν καταγόµαστε όλοι εµείς οι Έλληνες.

ΕΝΟΤΗΤΑ 1 Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

2. Ο ∆ίας απειλεί τον Προµηθέα

Και τότε ο ∆ίας που τα σύννεφα µαζεύει άγρια θυµωµένος είπε.
«Γιε του Ιαπετού, µε τόσο κοφτερό µυαλό, όσο κανένας άλλος,
γελάς που τον δικό µου νου ξεγέλασες, κλέβοντας τη φωτιά,
µεγάλη όµως συµφορά σε περιµένει, εσένα τον ίδιο
κι όσους ανθρώπους θα γεννηθούν µετά.
Γιατί τους έχω αντίδωρο κακό για τη φωτιά,
να φχαριστιέται µ’ αυτό η ψυχή τους, σφιχταγκαλιάζοντας
την ίδια τους τη συµφορά».

Ησίοδος, Έργα και Ηµέραι 53-58, µτφ. ∆.Ν.Μαρωνίτης (µε αλλαγές)


8. Ο Όλυµπος

11. Η Πανδώρα και το κουτί µε τις συµφορές,
όπως τη φαντάστηκε ένας καλλιτέχνης
της νεότερης εποχής.
4. Η Πανδώρα

Τότε και των θεών ο κήρυκας της χάρισε ωραία φωνή,
κι ονόµασε Πανδώρα τη γυναίκα αυτή,
γιατί οι θεοί του Ολύµπου όλοι της δώρισαν
κι από ένα δώρο-συµφορά για τους ανθρώπους.
Κι αφού την αποτέλειωσε, ωραίο κακό αντί καλό,
την έφερε έξω, να τη δουν άνθρωποι και θεοί,
καµαρωτή µε τα στολίσµατα της γαλανής θεάς,
κόρης του παντοδύναµου πατέρα της.
Έµειναν έκθαµβοι θεοί αθάνατοι, άνθρωποι θνητοί
µόλις αντίκρισαν τα µάτια τους το θαύµα.

Ησίοδος, Έργα και Ηµέραι 79-82 και Θεογονία
585-592, µτφ. ∆.Ν.Μαρωνίτης (µε αλλαγές)


ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
  1. Γιατί νοµίζεις ότι το δώρο του Προµηθέα (η φωτιά) ήταν πολύ σηµαντική για τον άνθρωπο; Πού θα µπορούσε να τη χρησιµοποιήσει;
  2. Διαβάζω το κείµενο 4 και απαντώ. Από πού πήρε το όνοµά της η Πανδώρα; Τι εντύπωση προκάλεσε σε θεούς και ανθρώπους;
  3. Δείχνω στο χάρτη το βουνό που άραξε η κιβωτός του Δευκαλίωνα.