Ιστορία (Γ Δημοτικού) - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)
1. Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ 3. Ο ΘΗΣΕΑΣ Επιστροφή στην αρχική σελίδα του μαθήματος
ΕΝΟΤΗΤΑ 2  

Ο ΗΡΑΚΛΗΣ


ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ο Ηρακλής γεννήθηκε στη φαντασία των ανθρώπων σε µια πολύ παλιά εποχή. Την εποχή εκείνη οι άνθρωποι κυνηγούσαν τα άγρια ζώα, για να τραφούν µε το κρέας τους και να ντυθούν µε το δέρµα τους, και τρόµαζαν από τους κεραυνούς, τους σεισµούς και τις άγριες καταιγίδες. Χρειάζονταν λοιπόν τους ήρωες, για να τους βοηθούν στις δυσκολίες της ζωής τους.
Ο Ηρακλής είναι ο µεγαλύτερος ήρωας της ελληνικής µυθολογίας. Γιος του ∆ία και µιας θνητής βασιλοπούλας, της Αλκµήνης, ήταν ο δυνατότερος απ’ όλους τους ανθρώπους. Εξολόθρευσε άγρια θηρία και τέρατα, έδιωξε τυράννους και σκότωσε κακούς βασιλιάδες. Ήταν πάντα δίκαιος, καλόκαρδος και πρόθυµα βοηθούσε τους ανθρώπους. Ήταν ατρόµητος κι ανίκητος και τα κατορθώµατά του έµειναν για πάντα αξέχαστα.

Βίντεο

Ο Ηρακλής και η θεά Αθηνά, που πάντα του συµπαραστεκόταν.

Ο Ηρακλής και η θεά Αθηνά, που πάντα του συµπαραστεκόταν.
ΕΝΟΤΗΤΑ 2 Ο ΗΡΑΚΛΗΣ

Εικόνα
ΕΝΟΤΗΤΑ 2 Ο ΗΡΑΚΛΗΣ

1. Η γέννηση του Ηρακλή


Κάποτε ο Αµφιτρύωνας και η γυναίκα του, η Αλκµήνη, κόρη του βασιλιά των Μυκηνών, αναγκάστηκαν να φύγουν από την πατρίδα τους και να ζητήσουν καταφύγιο στη Θήβα. Εκεί η Αλκµήνη γέννησε δυο παιδιά. Τον Ηρακλή, που ήταν γιος του Δία, και τον Ιφικλή.
Η Ήρα ζήλευε την Αλκµήνη και µισούσε πολύ τον Ηρακλή. Ο ∆ίας όµως έστειλε µια µέρα τον Ερµή να φέρει το µωρό στον Όλυµπο και το έβαλε να πιει λίγο γάλα από το στήθος της Ήρας, την ώρα που αυτή κοιµόταν, για να γίνει ανίκητο. Όταν η Ήρα ξύπνησε, κατάλαβε ποιο ήταν το µωρό και τραβήχτηκε απότοµα. Χύθηκε τότε λίγο από το γάλα της στον ουρανό κι έγινε ο Γαλαξίας µε τα χιλιάδες αστέρια του.
Όταν τα δυο παιδιά έγιναν περίπου οκτώ µηνών, η Ήρα έστειλε µια νύχτα δυο φίδια να τα πνίξουν. Μόλις τα φίδια πλησίασαν την κούνια τους, ο Δίας έστειλε φως που έλουσε το δωµάτιο και τα παιδιά ξύπνησαν. Ο Ιφικλής τροµαγµένος έβαλε τα κλάµατα. Ο Ηρακλής όµως, χωρίς κανένα φόβο, άρπαξε τα φίδια απ’ το λαιµό και τα έπνιξε. Όλοι τότε κατάλαβαν ότι ο Ηρακλής είχε θεϊκή καταγωγή.
Όταν µεγάλωσε ο Ηρακλής, παντρεύτηκε την κόρη του βασιλιά της Θήβας, τη Μεγάρα κι έγινε ο ίδιος βασιλιάς. Κυβέρνησε µερικά χρόνια τη Θήβα και ζούσε ευτυχισµένος.

1. Η Ρέα δίνει τη φασκιωμένη πέτρα στον Κρόνο.
1. Η δημιουργία του Γαλαξία.
Ετσι απέδωσε το μύθο ένας ζωγράφος της νεότερης εποχής.
Κάποια µέρα όµως η Ήρα, που πάντα τον µισούσε, τον τρέλανε κι ο Ηρακλής έκανε κακό στα παιδιά και στη γυναίκα του, νοµίζοντας πως είναι εχθροί του. Συνήλθε όµως και κατάλαβε το κακό που είχε κάνει. Πήγε τότε στο µαντείο των Δελφών, για να ρωτήσει τον Απόλλωνα τι έπρεπε να κάνει για να τον συγχωρέσουν οι θεοί.Εξωτερικός Σύνδεσμος
Η Πυθία, η ιέρεια του Απόλλωνα, του είπε ότι έπρεπε να γυρίσει στις Μυκήνες, την πατρίδα της µητέρας του, και να υπηρετήσει πιστά δώδεκα χρόνια τον ξάδερφό του, τον Ευρυσθέα, που βασίλευε εκεί. Μετά θα γινόταν αθάνατος και θα ανέβαινε στον Όλυµπο.
ΕΝΟΤΗΤΑ 2 Ο ΗΡΑΚΛΗΣ

2. Ο Ηρακλής πνίγει τα φίδια. Τα πρόσωπα στην εικόνα είναι: η Αλκµήνη, η Αθηνά, ο Ηρακλής, ο Ιφικλής, η παραµάνα τους και ο Αµφιτρύωνας. Από αρχαίο ελληνικό αγγείο.
2. Ο Ηρακλής πνίγει τα φίδια.Τα πρόσωπα στην εικόνα είναι: η Αλκµήνη, η Αθηνά, ο Ηρακλής,
ο Ιφικλής, η παραµάνα τους και ο Αµφιτρύωνας. Από αρχαίο ελληνικό αγγείο.

3. Ο Ηρακλής σε νεαρή ηλικία
3. Ο Ηρακλής σε νεαρή ηλικία
4. Η εµφάνιση του Ηρακλή

Ήταν και από την εµφάνισή του φανερό πως ήταν γιος του ∆ία. Είχε ύψος τέσσερις πήχες και µάτια πανέξυπνα, σαν να πετούσαν φωτιές.

Απολλόδωρος, Βιβλιοθήκη Μυθολογική 2, 64, µτφ. Π. Βαλαβάνης (µε µικρές αλλαγές)
6. Ο Ηρακλής
6. Ο Ηρακλής
5. Η προσωπικότητα του Ηρακλή

Και ο Ηρακλής, αφού ανατράφηκε και µορφώθηκε, και προπαντός µε την επίµονη σωµατική άθληση, έφτασε να γίνει ανώτερος απ’ όλους τους άλλους στη σωµατική ρώµη και φηµισµένος για την ευγένεια της ψυχής.

∆ιόδωρος Σικελιώτης, Ιστορική Βιβλιοθήκη, 4, 10, 2,
µτφ. Απ. Παπανδρέου
ΕΝΟΤΗΤΑ 2 Ο ΗΡΑΚΛΗΣ

7. Η Αρετή και η Κακία

Μια µέρα, όταν ο Ηρακλής ήταν ακόµη νέος, καθόταν σ’ ένα ήσυχο σταυροδρόµι και σκεφτόταν ποιο δρόµο ν’ ακολουθήσει στη ζωή του. Το δρόµο του αγώνα και της προσφοράς στους ανθρώπους ή το δρόµο της διασκέδασης και της απόλαυσης;
Τότε του φάνηκε ότι τον πλησίασαν δύο γυναίκες. Η µια ήταν ντυµένη απλά χωρίς κανένα στολίδι, ενώ η άλλη ήταν ντυµένη πολύ όµορφα κι είχε πολλά στολίδια. Αυτή µίλησε πρώτη στον Ηρακλή και του είπε:
-Ηρακλή, είσαι ο δυνατότερος άνθρωπος στη γη. Μπορείς ν’ αρπάξεις ό,τι θέλεις, χωρίς ποτέ να εργαστείς. Αν µε ακολουθήσεις, ο δρόµος της ζωής σου θα είναι πολύ εύκολος κι ευχάριστος. Θα απολαύσεις χωρίς κόπο πολλές χαρές και διασκεδάσεις.
-Ποια είσαι εσύ; τη ρώτησε ο Ηρακλής.
-Οι φίλοι µου µε λένε Ευτυχία και οι εχθροί µου µε λένε Κακία, του απάντησε.
Πλησίασε τότε και η άλλη γυναίκα.
-Ηρακλή, του είπε, µε λένε Αρετή. Αν ακολουθήσεις το δικό µου δρόµο, η ζωή σου θα είναι γεµάτη κόπους και αγώνες αλλά και καλά έργα. Με τη δύναµη που σου έδωσαν οι θεοί θα ευεργετείς τους ανθρώπους κι εκείνοι θα σε αγαπούν και θα σε τιµούν.
Ο Ηρακλής αποφάσισε να χρησιµοποιήσει τη δύναµή του, για να βοηθήσει τους ανθρώπους. Γι’ αυτό διάλεξε το δρόµο της Αρετής.

Ξενοφώντας, Αποµνηµονεύµατα, 2, 1, 21 (διασκευή)

8. Ο Ηρακλής στο σταυροδρόµι της Αρετής και της Κακίας. Έργο ζωγραφικής της νεότερης εποχής. 8. Ο Ηρακλής στο σταυροδρόµι της Αρετής και της Κακίας.
Έργο ζωγραφικής της νεότερης εποχής.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
  1. Με ποιους τρόπους ο Δίας εκδηλώνει την αγάπη του για το µικρό του γιο, τον Ηρακλή;
  2. Ποια εξήγηση έδωσαν οι αρχαίοι στη δηµιουργία του Γαλαξία; Παρατηρώ πώς παριστάνει το σχετικό µύθο ένας καλλιτέχνης της νεότερης εποχής (εικόνα 1).
  3. Ποιο κατόρθωµα έκανε ο Ηρακλής, όταν ήταν ακόµα µωρό; Τι να περιµένουµε απ’ αυτόν όταν µεγαλώσει;

ΕΝΟΤΗΤΑ 2 Ο ΗΡΑΚΛΗΣ

2. Το λιοντάρι της Νεµέας


Ο Ηρακλής έφυγε από τη Θήβα. Μαζί µε τον ανιψιό του, τον Ιόλαο, πήγε στις Μυκήνες για να υπηρετήσει τον Ευρυσθέα. Ο Ευρυσθέας, που φοβόταν τον Ηρακλή, τον έστειλε να κάνει δώδεκα άθλους, δηλαδή δώδεκα δύσκολα κατορθώµατα, ελπίζοντας ότι σε κάποιο από αυτά θα σκοτωνόταν.
Ο πρώτος άθλος που έκανε ο Ηρακλής ήταν να σκοτώσει το λιοντάρι της Νεµέας. Το φοβερό αυτό λιοντάρι το είχε µεγαλώσει η Ήρα. Το δέρµα του ήταν τόσο σκληρό που τα σιδερένια βέλη δεν το περνούσαν. Είχε τη φωλιά του σε µια σπηλιά µε δυο εισόδους, στην πλαγιά ενός βουνού κοντά στη Νεµέα. Καθηµερινά κατέβαινε στην πεδιάδα και κατασπάραζε ζώα και ανθρώπους. Οι κάτοικοι ήταν απελπισµένοι και δεν τολµούσαν να βγουν στην εξοχή.
Ο Ηρακλής, πηγαίνοντας στη Νεµέα, πέρασε από το ιερό άλσος της πόλης, έκοψε µια αγριελιά κι απ’ τον κορµό της έφτιαξε ένα βαρύ ρόπαλο. Μετά πήγε και περίµενε κοντά στη φωλιά του λιονταριού κι, όταν αυτό φάνηκε, το χτύπησε πρώτα µε τα βέλη του. Τα βέλη έπεσαν στη γη χωρίς να το τραυµατίσουν και το λιοντάρι επιτέθηκε στον Ηρακλή. Εκείνος το χτύπησε µε το ρόπαλο. Το λιοντάρι πόνεσε και κρύφτηκε στη φωλιά του. Ο Ηρακλής τότε µάζεψε µεγάλες πέτρες, έκλεισε τη µια είσοδο και µπήκε από την άλλη. Το ζώο βρυχήθηκε και σείστηκε όλο το βουνό. Όρµησε πάνω στον ήρωα και πάλευαν µια ώρα. Τέλος ο Ηρακλής τύλιξε τα χέρια του γύρω από το λαιµό του και το έπνιξε. Μετά πήρε το δέρµα του, τη λεοντή, το φόρεσε και γύρισε στις Μυκήνες. Όταν τον είδε ο Ευρυσθέας τρόµαξε πολύ και διέταξε να του φτιάξουν ένα χάλκινο πιθάρι, για να κρύβεται, όταν θα κινδύνευε.

1. Ο Ηρακλής παλεύει µε το λιοντάρι της Νεµέας. Από αρχαίο ελληνικό αγγείο.
1. Ο Ηρακλής παλεύει µε το λιοντάρι της Νεµέας. Από αρχαίο ελληνικό αγγείο.
ΕΝΟΤΗΤΑ 2 Ο ΗΡΑΚΛΗΣ

2. Η λεοντή

Πάλεψε µε το θηρίο και το έπνιξε, σφίγγοντάς του το λαιµό µε τα µπράτσα του. Γύρω στο σώµα του τύλιξε το δέρµα του θηρίου, που λόγω του µεγέθους του τον κάλυπτε ολόκληρο, και το είχε στο εξής προστασία για τους µελλοντικούς κινδύνους.

∆ιόδωρος Σικελιώτης, Ιστορική βιβλιοθήκη, 4, 11, 4, µτφ. φιλολογική οµάδα Κάκτου (µε µικρές αλλαγές)

Εξωτερικός Σύνδεσμος

1. Ο Ηρακλής παλεύει µε το λιοντάρι της Νεµέας. Από αρχαίο ελληνικό αγγείο.
3. Τα χαρίσµατα
του Ηρακλή

Ηρακλή γενναιόψυχε,
µεγαλοδύναµε, ρωµαλέε Τιτάνα,
χειροδύναµε, αδάµαστε,
γεµάτε µε µεγάλους άθλους,
που τους ανθρώπους καθησύχασες
διώχνοντας τ’ ανήµερα θεριά…

12ος Ορφικός ύµνος Ηρακλέους,
µτφ. ∆.Π. Παπαδίτσα


4. Τα Νέµεα

Για να θυµούνται όλοι το κατόρθωµά του αυτό,
ο Ηρακλής όρισε να γίνονται κάθε χρόνο αγώνες στη Νεµέα.
Οι αγώνες αυτοί ονοµάζονταν Νέµεα και τους νικητές
τους στεφάνωναν µε στεφάνι από αγριοσέλινο.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
  1. Γιατί ο Ηρακλής δέχτηκε να υπηρετήσει τον Ευρυσθέα;
  2. Δείχνω στο χάρτη την πορεία που ακολούθησε ο Ηρακλής από την πόλη που γεννήθηκε µέχρι την πόλη που βασίλευε ο Ευρυσθέας.
  3. Ποια µέσα χρησιµοποίησε ο Ηρακλής, για να σκοτώσει το λιοντάρι της Νεµέας; Ήταν αρκετή η σωµατική του δύναµη;

ΕΝΟΤΗΤΑ 2 Ο ΗΡΑΚΛΗΣ

3. Η Λερναία Ύδρα και ο κάπρος του Ερύµανθου


Στη λίµνη Λέρνη της Πελοποννήσου ζούσε ένα φοβερό νερόφιδο, µε τεράστιο σώµα και εννιά κεφάλια. Από τα στόµατά του έβγαινε φωτιά που κατάκαιγε φυτά, ζώα κι ανθρώπους. Οι κάτοικοι της περιοχής ήταν απελπισµένοι και κανείς δεν τολµούσε να πλησιάσει τη λίµνη. Ο Ευρυσθέας διέταξε τον Ηρακλή να σκοτώσει αυτό το τέρας.Εξωτερικός Σύνδεσμος
Ο Ηρακλής πήγε στη λίµνη Λέρνη µαζί µε τον ανιψιό του, τον Ιόλαο. Κατάφερε να βγάλει τη Λερναία Ύδρα από τη φωλιά της και της επιτέθηκε. Με ένα δρεπάνι άρχισε να κόβει τα κεφάλια της. Μόλις όµως έκοβε ένα κεφάλι, στη θέση του φύτρωναν δύο. Φώναξε τότε τον Ιόλαο, που άναψε ένα δαυλό και µόλις ο Ηρακλής έκοβε ένα κεφάλι, ο Ιόλαος έκαιγε την πληγή. Έτσι σταµάτησαν να φυτρώνουν καινούρια κεφάλια. Το µεσαίο όµως κεφάλι της Λερναίας Ύδρας ήταν αθάνατο. Γι’ αυτό ο Ηρακλής, αφού το έκοψε, το έθαψε βαθιά στη γη κι έβαλε πάνω του µια τεράστια πέτρα. Βούτηξε και τα βέλη του στο δηλητηριασµένο σώµα της Ύδρας κι έγιναν θανατηφόρα.

1. Ο Ηρακλής και ο Ιόλαος εξοντώνουν τη Λερναία Ύδρα. Από αρχαίο ελληνικό αγγείο.
1. Ο Ηρακλής και ο Ιόλαος εξοντώνουν τη Λερναία Ύδρα. Από αρχαίο ελληνικό αγγείο.

Μετά ο Ευρυσθέας έστειλε τον Ηρακλή να του φέρει ζωντανό ένα φοβερό αγριογούρουνο, που ζούσε στο βουνό Ερύµανθο της Πελοποννήσου, έκανε µεγάλες καταστροφές και σκότωνε ζώα και ανθρώπους. Ο Ηρακλής πήγε στον Ερύµανθο και κυνήγησε το αγριογούρουνο κάµποσες ηµέρες. Στο τέλος το ζώο εξαντλήθηκε από την κούραση και ο Ηρακλής το έπιασε, το έδεσε, το σήκωσε στους ώµους του και το πήγε ζωντανό στις Μυκήνες. Ο Ευρυσθέας, όταν το είδε, τρόµαξε και κρύφτηκε στο πιθάρι.
ΕΝΟΤΗΤΑ 2 Ο ΗΡΑΚΛΗΣ

2. Ο Ηρακλής φέρνει στον Ευρυσθέα τον κάπρο του Ερύµανθου. Από αρχαίο ελληνικό αγγείο.
2. Ο Ηρακλής φέρνει στον Ευρυσθέα τον κάπρο του Ερύµανθου. Από αρχαίο ελληνικό αγγείο.

3. Ο Ερυσθέας μιλάει για την έχθρα του με τον Ηρακλή

Φορτώθηκα την έχθρα αυτή άθελα µου.
Μα θέλοντας και µη, θεά καθώς ήταν,
σ’ αυτό το πάθος µ’ είχε ρίξει η Ήρα.
Μ’ αφού την έχθρα ενάντια του έτσι πήρα
πολλά για εκείνον πάθη σοφίστηκα
και πάντα µέσ’ στης νύχτας τις σκέψεις
πολλά γεννούσε ο νους µου.
Το ξέρω ο Ηρακλής δεν ήταν ένα κούφιο όνοµα,
ήταν άντρας πραγµατικός,
γιατί κι εχθρός µου αν είναι,
τιµητικά θα πω για ένα γενναίο.

Ευριπίδης, Ηρακλείδαι, στ. 985-1000, µτφ. Π. Λεκατσάς (µε µικρές αλλαγές)

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

  1. Ποιος βοήθησε τον Ηρακλή να σκοτώσει τη Λερναία Ύδρα και µε ποιο τρόπο;( εικόνα 1).
  2. Παρατηρώ την εικόνα 2 και απαντώ. Πώς αντέδρασε ο Ευρυσθέας µόλις είδε τον κάπρο του Ερύµανθου; Τι δείχνει η αντίδρασή του αυτή;
ΕΝΟΤΗΤΑ 2 Ο ΗΡΑΚΛΗΣ

4. Το ελάφι µε τα χρυσά κέρατα, οι Στυµφαλίδες όρνιθες,
οι στάβλοι του Αυγεία


Σ’ ένα βουνό της Πελοποννήσου ζούσε το ιερό ελάφι της θεάς Άρτεµης. Είχε χρυσά κέρατα, χάλκινες οπλές και κανείς δεν το έφτανε στο τρέξιµο. Ο Ευρυσθέας διέταξε τον Ηρακλή να φέρει το ελάφι αυτό ζωντανό στις Μυκήνες. Ένα ολόκληρο χρόνο το κυνηγούσε ο Ηρακλής στα βουνά και στα δάση χωρίς αποτέλεσµα. Μια µέρα το ελάφι µπήκε στον ποταµό Λάδωνα, για να περάσει απέναντι. Τότε ο Ηρακλής το χτύπησε ελαφρά µε ένα βέλος στο πόδι. Μετά το σήκωσε στους ώµους του και το πήγε στις Μυκήνες. Αφού το έδειξε στον Ευρυσθέα, το άφησε ελεύθερο, όπως είχε υποσχεθεί στη θεά Άρτεµη.
Μετά ο Ηρακλής πήγε στη λίµνη Στυµφαλία. Εκεί ζούσαν οι Στυµφαλίδες όρνιθες, µεγάλα πουλιά, µε σιδερένια ράµφη και φτερά, που τρέφονταν µε ανθρώπινο κρέας. Φτάνοντας, άρχισε να χτυπά δυο χάλκινα κρόταλα που του είχε χαρίσει η Αθηνά. Τα πουλιά βγήκαν από τα καλάµια της λίµνης όπου κρύβονταν και πέταξαν τροµαγµένα. Τότε ο Ηρακλής µε τα βέλη του σκότωσε πολλά. Όσα γλίτωσαν έφυγαν µακριά και δεν ξαναφάνηκαν.
Αργότερα ο Ευρυσθέας τον έστειλε να καθαρίσει τους στάβλους του βασιλιά Αυγεία σε µια µέρα. Ο Αυγείας ζούσε στην Ήλιδα κι είχε αµέτρητα κοπάδια που του τα είχε χαρίσει ο πατέρας του, ο Ήλιος. Τα ζώα ήταν πάρα πολλά και οι βοσκοί του δεν προλάβαιναν να καθαρίζουν τους στάβλους. Είχαν µαζευτεί λοιπόν πολλοί σωροί από κοπριά που µύριζαν πολύ άσχηµα. Ο Ηρακλής έσκαψε δύο βαθιά χαντάκια, που περνούσαν µέσα από τους στάβλους κι έφταναν µέχρι τους ποταµούς Αλφειό και Πηνειό. Έστρεψε µετά το ρεύµα των ποταµών µέσα στα χαντάκια. Τα ορµητικά νερά µπήκαν στους στάβλους, παρέσυραν την κοπριά και την πήγαν στη θάλασσα. Έτσι ο Ηρακλής καθάρισε τους στάβλους του Αυγεία σε µια µόνο µέρα. Εξωτερικός Σύνδεσμος

1. Ο Ηρακλής και το ελάφι της Άρτεµης. Πάντα βοηθός ο Ιόλαος. Από αρχαίο ελληνικό αγγείο.
1. Ο Ηρακλής και το ελάφι της Άρτεµης. Πάντα βοηθός ο Ιόλαος. Από αρχαίο ελληνικό αγγείο.
ΕΝΟΤΗΤΑ 2 Ο ΗΡΑΚΛΗΣ

2. Ο Ηρακλής πιάνει το ελάφι

Στη συνέχεια το πρόσταγµα που έλαβε ήταν να φέρει το χρυσοκέρατο ελάφι. Αυτό τον άθλο όµως τον εκτέλεσε χωρίς βία και κινδύνους µόνο µε την εξυπνάδα του µυαλού του.

∆ιόδωρος Σικελιώτης, Ιστορική Βιβλιοθήκη, 4, 13, 1, µτφ. φιλολογική οµάδα Κάκτο


3. Πώς εξόντωσε ο Ηρακλής τις Στυµφαλίδες όρνιθες

Υπάρχει παράδοση πως στα νερά της Στυµφαλίας έζησαν κάποτε πουλιά ανθρωποφάγα που τα σκότωσε µε το τόξο του ο Ηρακλής. Ο Πείσανδρος όµως από την Κάµειρο λέει πως δεν σκότωσε τα πουλιά ο Ηρακλής, αλλά τα έδιωξε χτυπώντας κρόταλα.

Παυσανίας, Ελλάδος Περιήγησις, 8, 22, 4, µτφ. Ν. Παπαχατζής


1. Ο Ηρακλής και ο Ιόλαος εξοντώνουν τη Λερναία Ύδρα. Από αρχαίο ελληνικό αγγείο.
4. Ο Ηρακλής και οι Στυµφαλίδες όρνιθες. Από αρχαίο ελληνικό αγγείο.

ΕΝΟΤΗΤΑ 2 Ο ΗΡΑΚΛΗΣ

6. Ο Ηρακλής µε τη βοήθεια της Αθηνάς καθαρίζει τους στάβλους του Αυγεία. Γλυπτό από το ναό του ∆ία στην Ολυµπία.
5. Πώς ο Ηρακλής χρησιµοποίησε
το νερό, για να καθαρίσει
τους στάβλους του Αυγεία

Οδήγησε τον Αλφειό ποταµό µέσα στους στάβλους και τους καθάρισε µε το ρεύµα του ποταµού εκτελώντας κι αυτόν τον άθλο µέσα σε µια ηµέρα. Και βέβαια στέκεται κανείς µε θαυµασµό µπροστά στη σύλληψη αυτής της ιδέας. 4, 13, 3, µτφ.



∆ιόδωρος Σικελιώτης, Ιστορική Βιβλιοθήκη
4, 13, 3, µτφ. Απ. Παπανδρέου
(µε µικρές αλλαγές)

6. Ο Ηρακλής µε τη βοήθεια της Αθηνάς
καθαρίζει τους στάβλους του Αυγεία.

Γλυπτό από το ναό του ∆ία στην Ολυµπία.

7. Ο Ηρακλής και οι Ολυµπιακοί αγώνες

Ο Αυγείας είχε υποσχεθεί µεγάλη αµοιβή στον Ηρακλή, αν καθάριζε τους στάβλους του. ∆εν κράτησε όµως την υπόσχεσή του. Γι’ αυτό ο Ηρακλής µάζεψε στρατό, τον νίκησε και τον σκότωσε.
Για να θυµούνται όλοι αυτή τη νίκη, όρισε να γίνονται κάθε τέσσερα χρόνια αγώνες, κοντά στον ποταµό Αλφειό, προς τιµή του πατέρα του, του ∆ία. Το µέρος αυτό ονοµάστηκε Ολυµπία και οι αγώνες Ολυµπιακοί. Ο ίδιος ο Ηρακλής οργάνωσε τους πρώτους Ολυµπιακούς αγώνες και στεφάνωσε τους νικητές µε κλαδί αγριελιάς. Στους αγώνες αυτούς έρχονταν αθλητές και θεατές απ’ όλα τα µέρη της Ελλάδας κι όσο κρατούσαν οι αγώνες σταµατούσαν οι έχθρες και οι πόλεµοι. Και τα έκανε όλα αυτά ο Ηρακλής, γιατί είχε την ιδέα ότι η συγκέντρωση αυτή θα βοηθούσε τους Έλληνες να γίνουν όλοι φίλοι µεταξύ τους.



Πίνδαρος, Ολύµπια 10, 26 και Λυσίας, Ολυµπιακός 1-2 (διασκευή)

Εξωτερικός Σύνδεσμος

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

  1. Διαβάζω το κείµενο 2 και απαντώ. Με ποιο τρόπο ο Ηρακλής έπιασε το χρυσοκέρατο ελάφι;
  2. Διαβάζουµε το κείµενο 5 και συζητάµε στην τάξη για τις προσπάθειες των ανθρώπων να χρησιµοποιήσουν τα νερά των ποταµών για το καλό τους.
  3. Διαβάζω το κείµενο 7 και απαντώ. Ποια ήταν η σχέση του Ηρακλή µε τους Ολυµπιακούς αγώνες; Ποιους άλλους αγώνες είδαµε ότι καθιέρωσε;

ΕΝΟΤΗΤΑ 2 Ο ΗΡΑΚΛΗΣ

5. Κι άλλοι άθλοι


Μετά απ’ όλα αυτά τα κατορθώµατα, ο Ευρυσθέας έστειλε τον Ηρακλή σε πιο µακρινά µέρη. Έτσι, ο Ηρακλής πήγε στην Κρήτη κι έπιασε τον άγριο ταύρο του Μίνωα, που από το στόµα του έβγαιναν φλόγες κι έκανε πολλές καταστροφές. Ανεβασµένος στη ράχη του, πέρασε το Αιγαίο κι έφτασε στις Μυκήνες.
Ο Ηρακλής µετά πήγε στη Θράκη, όπου ζούσε ο βασιλιάς Διοµήδης, ο γιος του θεού Άρη. Αυτός είχε τέσσερα άγρια άλογα, που τρέφονταν µε ανθρώπινες σάρκες. Σκότωσε το Διοµήδη, έπιασε τα άλογα και τα έφερε στις Μυκήνες.
Ταξίδεψε και πιο µακριά, στον Εύξεινο πόντο, στη χώρα των Αµαζόνων. Οι Αµαζόνες ήταν όλες τους όµορφες και ξακουστές στο τόξο και στην ιππασία. Ο Ηρακλής πολέµησε µαζί τους, τις νίκησε και πήρε τη ζώνη της βασίλισσάς τους, της Ιππολύτης, και την έφερε στον Ευρυσθέα. Αργότερα ταξίδεψε στη Δύση, πιο πέρα από την άκρη της γης, για να φέρει στις Μυκήνες τα βόδια του Γηρυόνη. Ο Γηρυόνης ήταν ένα τέρας που από τη µέση κι επάνω είχε τρία σώµατα. Τα βόδια του τα φύλαγε ο σκύλος του, ο Όρθος, που είχε δυο κεφάλια και η ουρά του ήταν φίδι. Ο Ηρακλής σκότωσε και τους δυο, κι έφερε τα βόδια στον Ευρυσθέα που τα θυσίασε στη θεά Ήρα.

1. Ο Ηρακλής πιάνει τον ταύρο της Κρήτης. Από αρχαίο ελληνικό αγγείο.
1. Ο Ηρακλής πιάνει τον ταύρο της Κρήτης. Από αρχαίο ελληνικό αγγείο.
ΕΝΟΤΗΤΑ 2 Ο ΗΡΑΚΛΗΣ

2. Ο Ηρακλής και τα άλογα του ∆ιοµήδη. Από αρχαίο ελληνικό αγγείο.
2. Ο Ηρακλής και τα άλογα του Διοµήδη. Από αρχαίο ελληνικό αγγείο.


3. Άδµητος και Άλκηστη

Ο Ηρακλής έκανε και πολλά άλλα κατορθώµατα προσπαθώντας να βοηθήσει τους ανθρώπους. Στις Φερές της Θεσσαλίας βασίλευε ο φίλος του, ο Άδµητος. Ο Άδµητος είχε παντρευτεί την όµορφη Άλκηστη. Τη µέρα όµως του γάµου του είχε ξεχάσει να κάνει θυσία στην Άρτεµη, γι’ αυτό οι Μοίρες είχαν αποφασίσει να πεθάνει. Ο θεός Απόλλωνας, που κάποτε είχε φιλοξενηθεί στο παλάτι του Άδµητου, προσπάθησε ν’ αλλάξει γνώµη στις Μοίρες. Εκείνες όµως δέχτηκαν να του χαρίσουν τη ζωή, αν κάποιος άλλος δεχόταν να πεθάνει στη θέση του.
Κανείς, ούτε οι γονείς του Άδµητου δε δέχτηκαν να πεθάνουν αντί γι’ αυτόν. ∆έχτηκε όµως η Άλκηστη κι ήρθε ο Χάροντας και την πήρε, για να την πάει στον Άδη. Τότε πέρασε από τις Φερές ο Ηρακλής, που πήγαινε στη Θράκη, για να φέρει τ’ άλογα του ∆ιοµήδη. Όταν έµαθε τι έγινε, έτρεξε να προλάβει το Χάροντα. Τον πρόλαβε κοντά στην είσοδο του Άδη. Πάλεψε µαζί του, τον νίκησε κι έφερε την Άλκηστη πίσω στο παλάτι του Άδµητου.

Ευριπίδης, Άλκηστη (διασκευή)

ΕΝΟΤΗΤΑ 2 Ο ΗΡΑΚΛΗΣ

4. Ο Ηρακλής και οι Αµαζόνες. Από αρχαίο ελληνικό αγγείο. 5. Ο Ηρακλής και ο Γηρυόνης. Από αρχαίο ελληνικό αγγείο.
4. Ο Ηρακλής και οι Αµαζόνες.
Από αρχαίο ελληνικό αγγείο.
5. Ο Ηρακλής και ο Γηρυόνης.
Από αρχαίο ελληνικό αγγείο.


6. Ο Ηρακλής ταξιδεύει µε το κύπελλο του Ήλιου. Από αρχαίο ελληνικό αγγείο.

6. Ο Ηρακλής ταξιδεύει µε το κύπελλο του Ήλιου.
Από αρχαίο ελληνικό αγγείο.
7. Το κύπελλο του Ήλιου

Ψάχνοντας ο Ηρακλής να βρει το γίγαντα Γηρυόνη, ταξίδεψε ως εκεί που ενώνονται η Ευρώπη µε την Αφρική. Έπρεπε όµως να διασχίσει τον Ωκεανό. Γι’ αυτό ζήτησε από τον Ήλιο να του δανείσει το χρυσό του κύπελλο. M’ αυτό ταξίδευε και εκείνος, όταν ήθελε να φέρει το φως της µέρας. Ο Ήλιος θαύµασε την παλικαριά του και του το έδωσε. Έτσι ο Ηρακλής πέρασε τον Ωκεανό και έφτασε στη χώρα του Γηρυόνη.

Απολλόδωρος, Βιβλιοθήκη Β 5,10, (διασκευή)

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
  1. Πώς ήρθε ο Ηρακλής από την Κρήτη στις Μυκήνες; Θυµάσαι κάτι παρόµοιο από τα προηγούµενα µαθήµατα;
  2. Πώς έφτασε ο Ηρακλής στη χώρα του Γηρυόνη; Θα σε βοηθήσει το κείµενο 7.

ΕΝΟΤΗΤΑ 2 Ο ΗΡΑΚΛΗΣ

6. Ο Κέρβερος του Άδη και τα χρυσά µήλα των Εσπερίδων

Στη γη ο Ηρακλής ήταν ανίκητος. Γι’ αυτό ο Ευρυσθέας αποφάσισε να τον στείλει στον Κάτω Κόσµο για να του φέρει τον Κέρβερο, ένα φοβερό σκυλί µε τρία κεφάλια, που φύλαγε την είσοδο του Άδη. Ο Ηρακλής πήγε στον Άδη και, µε την άδεια του Πλούτωνα και της Περσεφόνης, πάλεψε µε τον Κέρβερο, τον νίκησε, τον έδεσε και τον έφερε στις Μυκήνες. Όταν τον αντίκρισε, ο Ευρυσθέας τρόµαξε και κρύφτηκε πάλι στο πιθάρι. Ο Ηρακλής γύρισε τον Κέρβερο στον Άδη, όπως είχε υποσχεθεί στον Πλούτωνα. Μετά ο Ευρυσθέας τού ζήτησε να κάνει έναν τελευταίο άθλο. Ήθελε να του φέρει τα χρυσά µήλα των Εσπερίδων.
Ο κήπος των Εσπερίδων βρισκόταν στην άκρη της γης. Εκεί υπήρχε το δέντρο που έκανε τα χρυσά µήλα. Όποιος τα έτρωγε έµενε για πάντα νέος. Το φύλαγαν οι νύµφες Εσπερίδες κι ένας ακοίµητος δράκος. Εκεί κοντά βρισκόταν κι ο τιτάνας Άτλαντας που κρατούσε τον Ουρανό στη ράχη του.
Ο Ηρακλής ταξίδεψε πολύ για να φτάσει εκεί. Πέρασε από πολλές χώρες. Πέρασε κι από τον Καύκασο όπου ελευθέρωσε τον Προµηθέα. Εκείνος, για να τον ευχαριστήσει, του έδειξε το δρόµο για να φτάσει στον κήπο των Εσπερίδων και τον συµβούλεψε να στείλει τον Άτλαντα να πάρει τα χρυσά µήλα. Ο Ηρακλής βρήκε τον Άτλαντα κι εκείνος δέχτηκε να πάει στον κήπο των Εσπερίδων. Ο Ηρακλής όµως αναγκάστηκε να κρατήσει ο ίδιος τον ουρανό στη ράχη του, ώσπου να γυρίσει.
Ο Άτλαντας µε τη βοήθεια των Εσπερίδων, που έφτιαξαν ένα µαγικό ποτό και κοίµισαν το δράκο, πήρε τα χρυσά µήλα. Επιστρέφοντας στον Ηρακλή δεν ήθελε να ξαναπάρει τον Ουρανό στη ράχη του και είπε ότι θα πήγαινε ο ίδιος τα µήλα στον Ευρυσθέα. Ο Ηρακλής έκανε πως συµφώνησε και τον παρακάλεσε να τον βοηθήσει να βάλει ένα µαξιλάρι στη ράχη του, για να κρατάει καλύτερα τον Ουρανό. Ο Άτλαντας πλησίασε να τον βοηθήσει κι ο Ηρακλής µε µια γρήγορη κίνηση έριξε τον Ουρανό στη ράχη του Άτλαντα, άρπαξε τα χρυσά µήλα και γύρισε στις Μυκήνες. Καταφέρνοντας και αυτό τον άθλο, επιτέλους ήταν ελεύθερος.

1. Ο Ηρακλής πιάνει τον ταύρο της Κρήτης. Από αρχαίο ελληνικό αγγείο.
1. Ευρυσθέας, Κέρβερος και Ηρακλής. Από αρχαίο ελληνικό αγγείο.

ΕΝΟΤΗΤΑ 2 Ο ΗΡΑΚΛΗΣ

2. Ο Ηρακλής µιλάει για τον Κέρβερο

....................πέρασα βάσανα αµέτρητα,
σε αφέντη δούλεψα πολύ κατώτερό µου,
που άθλους φοβερούς, αβάσταχτους µε πρόσταξε να κάνω.
Με είχε κι εδώ (στον Άδη) σταλµένο κάποτε, το σκύλο να του φέρω,
γιατί άθλος πιο βαρύς, λογάριαζε, δε γίνεται από τούτον.
Ωστόσο εγώ τού τον ανέβασα, τον έβγαλα απ’ τον Άδη,
γιατί ήταν ο Ερµής που µου παράστεκε κι η γλαυκοµάτα κόρη.


Όµηρος, Οδύσσεια λ 620-626, µτφ. Καζαντζάκη- Κακριδή (µε µικρές αλλαγές)

3. Η Αθηνά, ο Ηρακλής που κρατάει τον ουρανό και ο Άτλαντας, που του φέρνει τα χρυσά µήλα. Γλυπτό από το ναό του ∆ία στην Ολυµπία. 3. Η Αθηνά,
ο Ηρακλής
που κρατάει
τον ουρανό και
ο Άτλαντας,
που του φέρνει
τα χρυσά µήλα.

Γλυπτό από το
ναό του Δία
στην Ολυµπία.
4. Ο Ηρακλής σκοτώνει
το δράκοντα και παίρνει
τα χρυσά µήλα

Κι ήρθε (ο Ηρακλής) στις τραγουδίστρες κόρες, στον κήπο τον εσπέριο, να κόψει τα µήλα απ’ τα χρυσά κλωνάρια.
Το δρακοντόφιδο θανάτωσε που ’χε τη ράχη κόκκινη κι αζύγωτο τα φύλαγε κουλουριασµένο.


Ευριπίδης, Ηρακλής Μαινόµενος 394-400, µτφ. Τ. Ρούσσος

5. Ο Ηρακλής τιµωρεί τους άδικους βασιλιάδες

Ταξιδεύοντας ο Ηρακλής για τη χώρα των Εσπερίδων, πέρασε από την Αίγυπτο. Εκεί βασίλευε ο Βούσιρις, ένας πολύ άγριος βασιλιάς, που συνήθιζε κάθε ξένο που έφτανε στην Αίγυπτο να τον θυσιάζει στους θεούς. Οι στρατιώτες του Βούσιρι έπιασαν και τον Ηρακλή, όταν έφτασε εκεί, τον έδεσαν και τον πήγαν στο βωµό για να τον θυσιάσουν. Όταν όµως άρχισε η τελετή της θυσίας, ο Ηρακλής έσπασε τα δεσµά του και σκότωσε τον Βούσιρι και τους στρατιώτες του, απαλλάσσοντας έτσι την Αίγυπτο από αυτόν τον φριχτό βασιλιά.

Απολλόδωρος, Βιβλιοθήκη Β 5,11(διασκευή)

Εξωτερικός Σύνδεσμος

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
  1. Τι ήταν ο Κέρβερος; Να τον περιγράψεις παρατηρώντας µε προσοχή την εικόνα 1. Σήµερα όταν λέµε κάποιον «κέρβερο», τι εννοούµε;
  2. Διαβάζω το κείµενο 2 και απαντώ. Ποιοι βοήθησαν τον Ηρακλή να πιάσει τον Κέρβερο;
  3. Διαβάζω το κείµενο 4 και παρατηρώ την εικόνα 3. Ποια από τις δυο αυτές πηγές συµφωνεί µε όσα έµαθες στο σηµερινό µάθηµα;

ΕΝΟΤΗΤΑ 2 Ο ΗΡΑΚΛΗΣ

7. Το τέλος του Ηρακλή

Ελεύθερος πια ο Ηρακλής παντρεύτηκε τη Δηιάνειρα, κόρη του βασιλιά της Αιτωλίας, του Οινέα. Μια µέρα πήγαν να περάσουν τον Εύηνο ποταµό. Εκεί συνάντησαν τον Κένταυρο Νέσσο. Ο Νέσσος πήρε στη ράχη του τη ∆ηιάνειρα, για να την περάσει απέναντι. Θέλησε όµως να την πάρει δική του κι άρχισε να τρέχει. Τότε ο Ηρακλής τον χτύπησε µε ένα από τα δηλητηριασµένα βέλη του. Πριν ξεψυχήσει ο Νέσσος είπε στη Δηιάνειρα: «Μάζεψε λίγο από το αίµα µου. Αν αλείψεις µ’ αυτό το χιτώνα του Ηρακλή, θα σε αγαπάει για πάντα».
Εξωτερικός Σύνδεσμος
Έτσι, κάποτε που ο Ηρακλής ζήτησε ένα καθαρό χιτώνα από τη Δηιάνειρα, για να τον φορέσει και να κάνει θυσία στο ∆ία, εκείνη άλειψε ένα χιτώνα µε το δηλητήριο του Νέσσου και του τον έδωσε. Ο Ηρακλής τον φόρεσε κι ο χιτώνας κόλλησε πάνω του. Αµέσως άρχισε να νιώθει αβάσταχτους πόνους. Κατάλαβε τότε ότι έφτασε το τέλος του. Ανέβηκε στο βουνό Οίτη, έφτιαξε ένα σωρό από ξύλα, ξάπλωσε πάνω του και ζήτησε ν’ ανάψουν τη φωτιά. Κανείς δε δέχτηκε να το κάνει αυτό. Μόνο ο Φιλοκτήτης, που περνούσε από κει, δέχτηκε ν’ ανάψει τη φωτιά κι ο Ηρακλής, για να τον ευχαριστήσει, του χάρισε τα δηλητηριασµένα βέλη του. Ξαφνικά άρχισε ν’ αστράφτει και να βροντά. Ένα σύννεφο κατέβηκε, πήρε τον Ηρακλή και τον ανέβασε στον Όλυµπο. Εκεί συµφιλιώθηκε µε την Ήρα κι έζησε για πάντα µε τους θεούς του Ολύµπου.

1. Ο Ηρακλής πιάνει τον ταύρο της Κρήτης. Από αρχαίο ελληνικό αγγείο.
1. Ο Ηρακλής, η Δηιάνειρα και ο Κένταυρος Νέσσος. Από αρχαίο ελληνικό αγγείο.

ΕΝΟΤΗΤΑ 2 Ο ΗΡΑΚΛΗΣ

1. Ο Ηρακλής πιάνει τον ταύρο της Κρήτης. Από αρχαίο ελληνικό αγγείο.
2. Η Αθηνά οδηγεί τον Ηρακλή στον Όλυµπο. Από αρχαίο ελληνικό αγγείο.

3. Ο Ηρακλής γίνεται θεός

Ο Ηρακλής, ο αντρείος γιος της Αλκµήνης, σαν εκατόρθωσε τους δύσκολους άθλους του, πήρε για γυναίκα του στο χιονισµένο Όλυµπο την Ήβη, την κόρη του µεγάλου ∆ία και της Ήρας, ευτυχισµένος που, σαν κατόρθωσε τεράστιο έργο, κατοικεί ανάµεσα στους αθανάτους, απείραχτος πλέον από συµφορές και αγέραστος για πάντα.

Ησίοδος, Θεογονία 950-955, µτφ. Π. Λεκατσάς (µε αλλαγές)

cds 4. Οι περι-
πλανήσεις
του Ηρακλή
ΕΝΟΤΗΤΑ 2 Ο ΗΡΑΚΛΗΣ


5. Η δόξα του Ηρακλή

Τι να σηµαίνει άραγε το όνοµα, Ηρακλής; Είναι αυτός, που χάρη στο µίσος της Ήρας, απέκτησε κλέος, δηλαδή µεγάλη δόξα.
Πραγµατικά η δόξα του Ηρακλή είναι πολύ µεγάλη. Οι άνθρωποι τον αγάπησαν πολύ για τις ευεργεσίες που τους πρόσφερε και τον λάτρεψαν σαν θεό. Πολλοί ναοί φτιάχτηκαν και πολλές γιορτές κι αγώνες γίνονταν για να τον τιµήσουν. Πολλές πόλεις πήραν το όνοµά του σε ολόκληρη τη Μεσόγειο. Ακόµα και το σηµερινό Γιβραλτάρ, λέγεται και «Ηράκλειες στήλες», γιατί περνώντας από κει ο Ηρακλής έστησε δύο κολόνες, µία στην Ευρώπη και µία στην Αφρική.
Οι πρόγονοι των Σπαρτιατών, οι ∆ωριείς, πίστευαν ότι κατάγονταν από τον Ηρακλή και γι’ αυτό τους έλεγαν Ηρακλείδες.
Βασιλιάδες όλων των εποχών ονειρεύονταν να γίνουν δυνατοί σαν αυτόν και να βοηθάνε τους ανθρώπους. Γι’ αυτό έφτιαχναν νοµίσµατα που είχαν πάνω τους χαραγµένη τη µορφή του. Ένας από αυτούς ήταν κι ο Μέγας Αλέξανδρος, που έλεγε ότι ήταν απόγονος του Ηρακλή και πάντα του πρόσφερε θυσίες.
Γράφτηκαν γι’ αυτόν θεατρικά έργα και οι άθλοι του στολίζουν χιλιάδες αγγεία και άλλα έργα τέχνης, αρχαία και νεότερα. Ακόµα και στις µέρες µας γυρίζονται κινηµατογραφικές ταινίες µε πρωταγωνιστή τον Ηρακλή. Σίγουρα θα έχεις δει κι εσύ κάποια από αυτές.

6. Ο Ηρακλής µετά το τέλος των άθλων του. Άγαλµα Ρωµαϊκής εποχής. 6. Ο Ηρακλής µετά το τέλος
των άθλων
του.

Άγαλµα Ρωµαϊκής εποχής.
7. Αρχαίο νόµισµα της Θάσου µε παράσταση του Ηρακλή. 7. Αρχαίο νόµισµα της Θάσου µε παράσταση του Ηρακλή.
8. Ο Μέγας Αλέξανδρος που φορά τη λεοντή, σε νόµισµα. 8. Ο Μέγας Αλέξανδρος που φορά τη λεοντή, σε νόµισµα.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

  1. Ποιο ήταν το τέλος του Ηρακλή; Πώς φαντάζεσαι ότι τον υποδέχτηκαν οι θεοί στον Όλυµπο;
  2. Διαβάζω το κείµενο 3 και απαντώ. Πώς ο Ηρακλής συµφιλιώθηκε µε την Ήρα;
  3. Παρατηρώ µε προσοχή το χάρτη µε τις περιοχές απ’ όπου πέρασε ο Ηρακλής. Τι συµπεραίνω;