Να σχολιάσετε το δημοσιογραφικό ορισμό της είδησης και να προσπαθήσετε να βρείτε ανάλογα παραδείγματα:

Αν μια χαριτωμένη κυρία βγει στο δρόμο με το σκυλάκι της στην αγκαλιά, αυτό δεν είναι είδηση. Αν το σκυλάκι δαγκώσει την κυρία, αυτό πάλι δεν είναι είδηση. Αν όμως η κυρία δαγκώσει το σκυλάκι, αυτό είναι είδηση.

Να σχολιάσετε τη σημασία του μύθου: 

Ρώτησαν κάποτε ένα μυθικό βασιλιά: – Άρχοντα, αν έχανες όλα σου τ' αγαθά, ποιο απ' αυτά τα πέντε θα ήθελες να σου μείνει τελευταίο; Η ελευθερία, η υγεία, το χρυσάφι, η σοφία ή η δόξα; Κι εκείνος αποκρίθηκε: – Οι πληροφορίες! Δώστε μου πληροφορίες και όλα τ' άλλα τα ξαναβρίσκω.

Με βάση τον ορισμό και τη δημοσιογραφική είδηση, που ακολουθεί, να συζητήσετε το φαινόμενο της παραπληροφόρησης και να γράψετε μια έκθεση σχετική με αυτό: Ποιοι παράγοντες συνήθως το προκαλούν και ποιες μπορεί να είναι οι συνέπειές του; Γιατί ο κόσμος παρασύρεται μερικές φορές από την παραπληροφόρηση;

Παραπληροφόρηση: σκόπιμη διάδοση ψεύτικων ειδήσεων με στόχο να οδηγηθεί η κοινή γνώμη προς ορισμένη κατεύθυνση: π.χ. πληροφορίες για κατάρρευση της οικονομίας. 

(Από τα λεξικά)

Ύποπτη φημολογία για μεγάλο σεισμό προκάλεσε υστερία στη Θεσσαλονίκη.  

(Από τις εφημερίδες)

Ποιες συνέπειες μπορεί να έχει στις προσωπικές μας σχέσεις η διάδοση μιας φήμης που αφορά την ιδιωτική μας ζωή;

Καθημερινά παίρνουμε, αλλά και δίνουμε, πληροφορίες για διάφορα γεγονότα.

Ποια στάση νομίζετε ότι πρέπει να διαμορφώνουμε ως δέκτες των πληροφοριών αυτών και ποια ευθύνη πιστεύετε ότι έχουμε ως πομποί;

«Η δημοσιογραφία είναι εκπληκτικό και τρομακτικό προνόμιο». Με ποια επιχειρήματα υποστηρίζει την άποψη αυτή η Ο. Φαλάτσι στο απόσπασμα που παρατίθεται; Να συζητήσετε τη σχέση της δημοσιογραφίας με την ιστορία.

Γι' αυτό ακριβώς αγαπώ τη δημοσιογραφία. Και γι' αυτό φοβάμαι τη δημοσιογραφία. Ποιο άλλο επάγγελμα σου επιτρέπει να γράψεις την ιστορία την ίδια ακριβώς στιγμή που πραγματώνεται και να είσαι ταυτόχρονα και αυτόπτης μάρτυρας; Η δημοσιογραφία είναι εκπληκτικό και τρομακτικό προνόμιο. Δεν είναι συμπτωματικό το γεγονός ότι αν έχεις επίγνωση του λειτουργήματος σου, σε βασανίζουν άπειρα συμπλέγματα ανεπάρκειας. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι, κάθε φορά που ζω ένα συνταρακτικό περιστατικό ή που έχω μια σημαντική συνάντηση, με πιάνει κάτι σαν αγωνία, ένας φόβος μήπως τα μάτια μου δεν είναι αρκετά, μήπως τ 'αυτιά μου δεν είναι αρκετά, μήπως το μυαλό μου δεν είναι αρκετό, για να κοιτάξω, να ακούσω, και να καταλάβω σαν σαράκι φωλιασμένο μέσα στο ξύλο της ιστορίας. Δεν είμαι υπερβολική, ξέρεις, όταν δηλώνω πως σε κάθε επαγγελματική μου εμπειρία αφήνω κομμάτια από την ψυχή μου.

(Οριάνα Φαλάτσι, Συνάντηση με την ιστορία)

Να αναλύσετε και να συζητήσετε τις αρχές της δημοσιογραφίας:

«Μερικές από τις βασικές αρχές που περιλαμβάνονται στον ηθικό κώδικα των δημοσιογράφων είναι η κοινωνική ευθύνη και η επαγγελματική ακεραιότητα του δημοσιογράφου, ο σεβασμός της ιδιωτικής ζωής και της αξιοπρέπειας του ανθρώπου, ο σεβασμός του δημόσιου συμφέροντος και η δυνατότητα του κοινού να έχει πρόσβαση και συμμετοχή στα μέσα μαζικής ενημέρωσης.»

Σύμφωνα με το σχετικό άρθρο από την Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων, υπάρχει στενή σχέση ανάμεσα στο δικαίωμα για την ελευθερία της γνώμης και της έκφρασης και στο δικαίωμα για την ελευθερία της πληροφόρησης και της επικοινωνίας. Προσπαθήστε να διερευνήσετε αυτή τη σχέση.

«Καθένας έχει το δικαίωμα της ελευθερίας της γνώμης και της έκφρασης, που σημαίνει το δικαίωμα να μην υφίσταται δυσμενείς συνέπειες για τις γνώμες του, και το δικαίωμα να αναζητεί, να παίρνει και να διαδίδει πληροφορίες και ιδέες, με οποιοδήποτε μέσο έκφρασης, και από όλο τον κόσμο.»

(Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, άρθρο 19)

Να διαβάσετε τα κείμενα της διπλανής στήλης (1, 2, 3) και να απαντήσετε στις ερωτήσεις:

• α) Τι είναι Τύπος και γιατί ονομάστηκε τέταρτη εξουσία; β) Ποιες είναι οι άλλες τρεις εξουσίες; γ) Ποιο σκοπό εξυπηρετεί η διάκριση των εξουσιών;
• Ποιοι παράγοντες καθόρισαν την εξέλιξη του Τύπου από το 1500 μ.Χ. ως τις μέρες μας;
• Ποιες είναι οι επιδράσεις του Τύπου στην κοινή γνώμη; Πότε οι επιδράσεις αυτές είναι θετικές και πότε αρνητικές;

1 Τύπος κυρίως λέγεται η τυπογραφία και γενικότερα η δημοσιογραφία στο σύνολο της: το σύνολο των εφημερίδων και περιοδικών μαζί με τους δημοσιογράφους, τους τυπογράφους αλλά και τα μηχανήματα που χρησιμοποιούνται. Προστίθενται σ' αυτά η λειτουργία και η εξουσία που ασκούν στην κοινή γνώμη οι εφημερίδες και τα περιοδικά. Η εξουσία αυτή, που ονομάστηκε από πολλούς τέταρτη εξουσία, ασκεί κυριαρχική επιρροή στην κοινή γνώμη που διαμορφώνεται στη σημερινή της μορφή από τη δημοσιογραφία.

(Από τα λεξικά)

2 Στην ιστορία του Τύπου διακρίνουν τρεις φάσεις: Την πρώτη (1500-1789), κατά την οποία ο Τύπος είναι απολυταρχικός και στηρίζεται στο δόγμα ότι «η αλήθεια είναι προνόμιο της εξουσίας»· τη δεύτερη (1789-1939), κατά την οποία ο Τύπος είναι φιλελεύθερος και πρεσβεύει ότι η αλήθεια είναι προϊόν διαλόγου, και την τρίτη φάση (1939-), κατά την οποία ο Τύπος είναι πληροφοριακός και πιστεύει ότι η αλήθεια βγαίνει από το πλήθος των πληροφοριών.

Είναι αξιοσημείωτο ότι και οι τρεις αυτές μεγάλες φάσεις στην ιστορία του Τύπου συνοδεύονται από ανάλογα άλματα στη βιομηχανία και την τεχνολογία των μαζικών μέσων. Ο αυταρχικός Τύπος λειτουργούσε με τα κινητά μεταλλικά στοιχεία του Γουτεμβέργιου (1440) και με τα επίπεδα χειροκίνητα πιεστήρια· οι εφημερίδες τύπωναν ελάχιστα αντίτυπα και περιείχαν πολύ λίγες ειδήσεις, από τις οποίες οι περισσότερες ήταν ανακοινώσεις της εξουσίας. Ο φιλελεύθερος στηρίχτηκε στο περιστροφικό πιεστήριο του Νέλσον (1851) και αργότερα στη λινοτυπική μηχανή του Μεργεντάλερ (1885). Οι εφημερίδες τύπωναν περισσότερα φύλλα. Δημοσιεύτηκαν άρθρα, σχόλια, γνώμες και κάπως περισσότερες ειδήσεις. Ο πληροφοριακός Τύπος στηρίχτηκε στις τελειότερες λινοτυπικές μηχανές και σε μεγάλα ταχυπιεστήρια. Σήμερα καλπάζει με τη φωτοστοιχειοθεσία και τα πιεστήρια όφσετ, όπου οι ειδήσεις κατέχουν κυρίαρχη θέση.

(Χ. Πασαλάρης, Μια ζωή τίτλοι, Διασκευή)

3 Ο Τύπος ελέγχει και οδηγεί και το λαό να ελέγχει, άρα οδηγεί το λαό στο να σκέπτεται και να ζει την πολιτική ζωή της δημοκρατίας. Ο Τύπος διαφωτίζει, καθοδηγεί και διαμορφώνει κυριολεκτικά, την κοινή γνώμη, αυτή τη διάχυτη δύναμη που έμμεσα ή άμεσα επηρεάζει κατά ένα βαθμό κάθε απόφαση, κάθε κίνηση μέσα στο μηχανισμό της πολιτικής ζωής. Η δύναμη αυτή είναι απέραντη, είναι κυριολεκτικά ακαταμέτρητη. Η εφημερίδα με ένα δημοσίευμά της κάνει το καλό ή το κακό, όχι μόνο μια φορά όπως συμβαίνει με τους άλλους ανθρώπους, αλλά τόσες χιλιάδες φορές όσες χιλιάδες φύλλα της θα πουληθούν και θα διαβαστούν.

(Μ. Στασινόπουλος. Προβλήματα Τύπου και δημοσιογραφίας,
Εκδ. Ε.Σ.Η.Ε.Α., Αθήνα 1977)

Συμφωνείτε ή διαφωνείτε με την άποψη ότι ο Τύπος μπορεί να στηρίξει το δημοκρατικό πολίτευμα;

Υποστηρίξτε τη θέση σας με τα κατάλληλα επιχειρήματα και, εφόσον συμφωνείτε, δείξτε με ποιες προϋποθέσεις μπορεί ο Τύπος να παίξει αυτό το ρόλο.

Ατομική εργασία

1. Να παρουσιάσεις το περιοδικό που διαβάζεις συνήθως, περιγράφοντας αναλυτικά την εμφάνισή του (σχήμα, εκτύπωση, εικονογράφηση) και τα περιεχόμενά του (τακτική ύλη, έκτακτη ύλη, συνεργάτες). Να ασκήσεις κριτική στο περιοδικό επισημαίνοντας τα θετικά και τα αρνητικά σημεία του.
2. Με βάση την παραπάνω γραπτή εργασία να κάνεις ένα δελτίο με τα στοιχεία του περιοδικού, δηλαδή να γράψεις τον τίτλο, τη συχνότητα της έκδοσης, την τιμή του και το χαρακτηρισμό του περιοδικού ανάλογα με την ύλη του ή το κοινό στο οποίο απευθύνεται. Ο χαρακτηρισμός αυτός συνήθως αναγράφεται στο εξώφυλλο ή στην πρώτη σελίδα του περιοδικού.
3. Να συγκεντρώσετε τέλος όλα τα δελτία και να κάνετε στατιστική, για να διαπιστώσετε ποια είναι τα πιο δημοφιλή περιοδικά στην τάξη.

Ομαδική εργασία
Έρευνα

1. Εργαστείτε σε ομάδες και καταγράψτε τα πιο αξιόλογα κατά την κρίση σας περιοδικά που θα βρείτε σε ένα κεντρικό βιβλιοπωλείο ή σε μία βιβλιοθήκη. Η καταγραφή να γίνει σε δελτία παρόμοια με τα προηγούμενα.
2. Ταξινομήστε ύστερα τα δελτία με δύο τρόπους: Πρώτα ανάλογα με την ύλη τους: περιοδικά με εγκυκλοπαιδική ή ποικίλη ύλη, περιοδικά για την πολιτική επικαιρότητα, τις τέχνες, τις επιστήμες, κλαδικά, επαγγελματικά, σατιρικά περιοδικά κτλ. Ύστερα ανάλογα με το κοινό στο οποίο απευθύνονται: περιοδικά που αφορούν όλο τον κόσμο ή κάποιο ειδικό αναγνωστικό κοινό, ορισμένο φύλο, επάγγελμα, κτλ.
3. Να παρατηρήσετε και να συγκρίνετε τις γλωσσικές ποικιλίες που χρησιμοποιούνται στα διάφορα περιοδικά σε σχέση με τα περιεχόμενά τους και το κοινό στο οποίο απευθύνονται.
4. Να συζητήσετε για τα περιοδικά που απευθύνονται στους νέους: Τι εμφάνιση και τι περιεχόμενο έχουν; Σας ικανοποιούν απόλυτα; Ποια ενδιαφέροντά σας δεν καλύπτουν;

Πώς θα θέλατε ένα περιοδικό που απευθύνεται στους νέους;

Αναφερθείτε στην εμφάνισή του, στο είδος, στην ποιότητα και στην οργάνωση της ύλης του.

Συζητήστε για τα κόμικς.

Από video του Οργανισμού ΑντιΣεισμικής Προστασίας (ΟΑΣΠ) για την αντισεισμική προστασία.

Επιμέρους θέματα της συζήτησής σας μπορούν να αποτελέσουν: η αγάπη που δείχνουν τα παιδιά για τα κόμικς (πού οφείλεται κτλ.)· η επίδραση που ασκούν τα κόμικς στα παιδιά· τα κόμικς ως επικοινωνιακό μέσο: το περιεχόμενο τους, οι ήρωές τους, η γλώσσα τους, η αφηγηματική τους δυνατότητα η ταχύτητα διάδοσης των κόμικς –σημειώστε ότι παρουσιάστηκαν πρώτη φορά στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής στα τέλη του 19ου αιώνα και μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα διαδόθηκαν σε όλο τον κόσμο.