Εισαγωγή

Στις προηγούμενες ενότητες γνωρίσαμε τα βασικά χαρακτηριστικά του υπολογιστή και αρχίσαμε να μαθαίνουμε πώς να τον χειριζόμαστε.

• Πώς μπορεί όμως ο υπολογιστής να μας διευκολύνει στις καθημερινές μας δραστηριότητες;
• Που συναντούμε συνήθως υπολογιστές;
• Σε ποια επαγγέλματα είναι χρήσιμος ο υπολογιστής;
• Μπορούν οι υπολογιστές να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στη ζωή μας;

Σ' αυτό το Κεφάλαιο θα έχουμε την ευκαιρία να γνωρίσουμε μέσα από μια σύντομη περιγραφή το ρόλο που έχουν οι υπολογιστές σε διάφορους τομείς της ζωής μας.

15.1 Ο υπολογιστής ως υποστηρικτικό εργαλείο

Τι μπορούμε να κάνουμε με τους υπολογιστές; Μπορούμε να κάνουμε ταχύτατα αριθμητικές πράξεις, να γράφουμε τις εργασίες μας, να επεξεργαζόμαστε τις φωτογραφίες μας, να παίζουμε παιχνίδια, να αγοράζουμε βιβλία, να ακούμε μουσική κ.ά.

Πολλές από τις καθημερινές μας δραστηριότητες υποστηρίζονται από τους υπολογιστές. Από το πρωί που θα ξυπνήσουμε μέχρι το τέλος της ημέρας συναντάμε αρκετά συχνά υπολογιστές, χωρίς πολλές φορές να το συνειδητοποιούμε. Πολλοί από τους υπολογιστές με τους οποίους ερχόμαστε σε επαφή, έχουν άλλη μορφή από αυτή των υπολογιστών του εργαστηρίου μας ή βρίσκονται μέσα σε άλλες συσκευές. Στα ταμεία των σουπερ-μάρκετ, για παράδειγμα, είναι ενσωματωμένος ένας υπολογιστής που υπολογίζει τι θα πληρώσουμε, ενώ ταυτόχρονα μπορεί να ενημερώνει τον καταστηματάρχη για το πόσα προϊόντα πουλήθηκαν (Εικόνα 15.1).

Στις Τράπεζες πίσω από τα μηχανήματα αυτόματης συναλλαγής (Αυτόματη Ταμειολογιστική Μηχανή, ΑΤΜ) υπάρχουν υπολογιστές, που επικοινωνούν, για να αποφασίσουν πόσα χρήματα δικαιούμαστε να πάρουμε από την Τράπεζα (Εικόνα 15.2). Πριν από μερικά χρόνια αυτό φάνταζε σαν σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Για να πάρει κάποιος χρήματα από την Τράπεζα, έπρεπε να περιμένει στην ουρά κατά το ωράριο λειτουργίας της τράπεζας. Σήμερα με τις κάρτες αυτόματης συναλλαγής (cash cards), που μας δίνουν τη δυνατότητα ανάληψης από τα μηχανήματα ΑΤΜ όλο το 24ώρο, μπορούμε να κάνουμε τραπεζικές συναλλαγές μέσα σε λίγα λεπτά.

Η τεχνολογία εξελίσσεται με γρήγορους ρυθμούς με αποτέλεσμα να διεισδύει όλο και περισσότερο στη ζωή μας. Οι υπολογιστές μπορούν να επεξεργάζονται πολύ γρήγορα και με μεγάλη ακρίβεια τεράστιο όγκο δεδομένων. Η ιδιότητά τους αυτή τους καθιστά όλο και πιο απαραίτητους σε βασικούς τομείς, όπως:

Στις επιστήμες: Οι υπολογιστές επιταχύνουν την επεξεργασία διάφορων ερευνητικών δεδομένων και βελτιώνουν τις μετρήσεις διάφορων οργάνων. Για παράδειγμα, τεράστια τηλεσκόπια έχουν εγκατασταθεί σε αστεροσκοπεία με ενσωματωμένους υπολογιστές για καλύτερη παρατήρηση του διαστήματος. Στις επιστήμες η μετάδοση της γνώσης γίνεται πιο εύκολα με τη δημοσίευση επιστημονικών άρθρων αλλά και βιβλίων σε ηλεκτρονικές βιβλιοθήκες.

Στην Ιατρική: Οι γιατροί με τη βοήθεια εξειδικευμένων οργάνων, που συνδέονται σε υπολογιστές, μπορούν να κάνουν καλύτερες διαγνώσεις. Επίσης μπορούν να ανατρέχουν στον υπολογιστή τους και να ενημερώνονται για το ιστορικό των ασθενών τους, ώστε να χορηγούν τα κατάλληλα φάρμακα.

Στην Εκπαίδευση: Με τη βοήθεια του κατάλληλου εκπαιδευτικού λογισμικού μπορούμε να μαθαίνουμε με το δικό μας ρυθμό, υπό την καθοδήγηση των καθηγητών μας. Από τον Παγκόσμιο Ιστό μπορούμε να έχουμε πρόσβαση σε βιβλιοθήκες, πανεπιστήμια ή άλλα σχολεία.

Στη Δημόσια Διοίκηση: Ολοένα και περισσότεροι υπολογιστές χρησιμοποιούνται στις δημόσιες υπηρεσίες για την καλύτερη εξυπηρέτηση των πολιτών. Η έκδοση του απολυτηρίου μας, για παράδειγμα, γίνεται στα περισσότερα σχολεία με τη βοήθεια υπολογιστή.

Στις συγκοινωνίες: Υπολογιστές χρησιμοποιούνται για να διασφαλίσουν την καθημερινή μας μετακίνηση. Οι σηματοδότες στους δρόμους ελέγχονται από υπολογιστές. Η έγκαιρη πρόγνωση του καιρού με τη βοήθεια των υπολογιστών έχει βελτιώσει την ασφάλεια των ταξιδιών μας στη θάλασσα. Στην αεροπλοΐα υπολογιστές δίνουν τη σωστή πορεία στους πιλότους, ενώ τα αυτοκίνητα διαρκώς εξοπλίζονται με σύγχρονες τεχνολογίες για τον έλεγχο του οχήματος.

Στα διάφορα επαγγέλματα: Διάφοροι επαγγελματίες, χωρίς να έχουν ιδιαίτερες γνώσεις Πληροφορικής χρησιμοποιούν υπολογιστές, ώστε να κάνουν πιο εύκολα τη δουλειά τους. Οι δικηγόροι με τη βοήθεια προγραμμάτων που περιέχουν όλη την ισχύουσα νομοθεσία, μπορούν να αναζητούν και να βρίσκουν διάφορους νόμους που χρειάζονται. Οι μηχανικοί αυτοκινήτων μπορούν με το κατάλληλο λογισμικό να βλέπουν το σχεδιάγραμμα του αυτοκινήτου που επισκευάζουν και να πληροφορούνται για τα απαραίτητα ανταλλακτικά. Οι έμποροι μπορούν να κάνουν αυτόματα τις παραγγελίες τους και να ελέγχουν τα εμπορεύματα που έχουν στο κατάστημα τους. Οι αρχιτέκτονες μπορούν με το κατάλληλο λογισμικό να κάνουν πιο γρήγορα τα σχέδια τους, να τα τροποποιούν με ευκολία και να τα εκτυπώνουν όποτε θέλουν.

15.2 Ο υπολογιστής ως μέσο άντλησης πληροφοριών και ως επικοινωνιακό μέσο

Το μεγάλο βήμα της τεχνολογίας των υπολογιστών είναι η διασύνδεσή τους μέσω Διαδικτύου. Μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα μπορούν να μεταδοθούν με μεγάλη ταχύτητα πληροφορίες απ’ όλο τον κόσμο στον υπολογιστή μας. Η εξέλιξη αυτή ανέδειξε ακόμα περισσότερο την αξία της πληροφορίας στις σύγχρονες κοινωνίες, ώστε να μιλάμε πια για Κοινωνία της Πληροφορίας. Σε αντίθεση με την τηλεόραση, που μας καθιστά παθητικούς δέκτες, το Διαδίκτυο μας δίνει τη δυνατότητα της επιλογής από μια τεράστια συλλογή πηγών. Μ’ αυτό τον τρόπο μπορούμε να συγκρίνουμε ειδήσεις από διάφορες πηγές, να επιλέγουμε ανάμεσα σε χιλιάδες τίτλους ποιο ηλεκτρονικό βιβλίο θα διαβάσουμε ή ποια κινηματογραφική ταινία θα παρακολουθήσουμε.

Οι υπολογιστές παύουν πια να είναι απλές υπολογιστικές μηχανές και μετατρέπονται σε μέσα επικοινωνίας. Έχοντας πρόσβαση στο Διαδίκτυο, μπορούμε να επικοινωνήσουμε με ανθρώπους απ' όλο τον κόσμο, στέλνοντας ηλεκτρονικά μηνύματα, άμεσα και χωρίς να χρειάζεται να πάμε στο ταχυδρομείο. Μέσω της υπηρεσίας συνομιλίας (chat) μπορούμε να ανταλλάσσουμε απόψεις με ομάδες ανθρώπων που έχουν τα ίδια ενδιαφέροντα με εμάς (πχ. για τη μουσική) ή να συμμετέχουμε σε δημοψηφίσματα για θέματα που μας ενδιαφέρουν (προστασία της θαλάσσιας χελώνας, απαγόρευση των πυρηνικών όπλων κ.λπ.) προβάλλοντας την άποψη μας στην παγκόσμια κοινότητα.

Με τη βοήθεια του Διαδικτύου πολλές παραδοσιακές δραστηριότητες αρχίζουν να πραγματοποιούνται και από απόσταση. Μερικές από αυτές παρουσιάζονται στον πίνακα που ακολουθεί:

15.3 Επιπτώσεις των υπολογιστών στη σύγχρονη Κοινωνία

Παρά τη σημαντική βοήθεια που μας προσφέρουν οι υπολογιστές, η ένταξη τους στη ζωή μας συνοδεύεται και από αρνητικές επιπτώσεις. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τις επιπτώσεις αυτές και να χρησιμοποιούμε τον υπολογιστή ενισχύοντας παράλληλα την κριτική μας ικανότητα. Μερικά από τα σημαντικά προβλήματα που μπορεί να προκαλέσει η γρήγορη εξέλιξη της τεχνολογίας και η υπέρμετρη χρήση του υπολογιστή είναι:

• Το παράδοξο της αποξένωσης. Ενώ το Διαδίκτυο είναι ένα εύχρηστο μέσο επικοινωνίας, πολλοί άνθρωποι νοιώθουν αποξενωμένοι και μόνοι. Η ψηφιακή επικοινωνία είναι σημαντική, αλλά δεν μπορεί να αντικαταστήσει τη φυσική επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων. Πολλά παιχνίδια στον υπολογιστή αλλά και στο Διαδίκτυο μας απορροφούν, επιφέροντας την αδιαφορία για άλλες κοινωνικές μας δραστηριότητες. Ένα ηλεκτρονικό παιχνίδι, όσο και να μας συναρπάζει, δεν μπορεί στην πραγματικότητα να αντικαταστήσει τη συναναστροφή με τους φίλους μας, για να συζητήσουμε, να παίξουμε βόλεϊ ή να κολυμπήσουμε το καλοκαίρι.
• Μείωση Ελεύθερου Χρόνου. Επειδή καθημερινά διαθέτουμε αρκετό χρόνο για την ενασχόληση με τον υπολογιστή στο σπίτι, μειώνουμε τον ελεύθερο χρόνο που θα διαθέταμε, για να διαβάσουμε ένα βιβλίο, να αθληθούμε, να τραγουδήσουμε ή να μάθουμε ένα μουσικό όργανο.
• Προβλήματα Υγείας από την πολύωρη χρήση του Υπολογιστή. Σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες έχει αποδειχθεί ότι η πολύωρη χρήση του υπολογιστή μπορεί να έχει επίπτωση στην υγεία μας, προκαλώντας σωματικές αλλά και ψυχικές βλάβες.
• Άσκοπο «Κυνήγι του Χρόνου». Οι γρήγορες ταχύτητες επεξεργασίας και η μεγάλη εξέλιξη της τεχνολογίας μάς κάνει ανυπόμονους, δίνοντάς μας την αίσθηση ότι όλα πρέπει να γίνονται γρήγορα. Αγωνιούμε πότε θα κυκλοφορήσει το καινούργιο μοντέλο υπολογιστή, που θα «φορτώνει» πιο γρήγορα τα παιχνίδια μας, θεωρώντας ως χαμένο χρόνο την παραμικρή καθυστέρηση. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι χρειάστηκαν εκατομμύρια χρόνια, για να δημιουργηθεί ο κόσμος γύρω μας και για να εξελιχθούμε. Τα πάντα στη φύση κινούνται με τους δικούς τους ρυθμούς, ενώ εμείς κυνηγάμε επίμονα το χρόνο.
• Ψηφιακό Χάσμα (Digital Divide). Φανταστείτε ότι ανήκετε σε μία ομάδα μαθητών που δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση στα μελλοντικά ηλεκτρονικά βιβλία του σχολείου σας σε αντίθεση με άλλους συμμαθητές σας. Τι πιστεύετε ότι θα συμβεί; Θα έχετε τις ίδιες ευκαιρίες μόρφωσης; Η ελεύθερη διακίνηση ιδεών μέσω Διαδικτύου και η ελεύθερη πρόσβαση σε πληροφορίες οδηγεί σε μια κοινωνία Δημοκρατίας. Ωστόσο, αν υπάρχουν ομάδες πολιτών χωρίς πρόσβαση στις Νέες Τεχνολογίες, θα έχουμε το αντίθετο αποτέλεσμα.
• Παραβίαση Προσωπικών Δεδομένων. Πώς θα σας φαινόταν, αν κάποιος σας έλεγε με κάθε λεπτομέρεια τι κάνατε στη διάρκεια του τελευταίου μήνα; Καθημερινά μέσα από τις δραστηριότητες μας συσσωρεύονται προσωπικές μας πληροφορίες σε διάφορους υπολογιστές. Για παράδειγμα, στον υπολογιστή του σχολείου μας υπάρχουν οι βαθμοί μας και κάποια προσωπικά μας στοιχεία (όνομα, διεύθυνση κατοικία κ.λπ.), στον υπολογιστή του Δημαρχείου της πόλης μας υπάρχουν στοιχεία για την οικογενειακή μας κατάσταση, ενώ στον υπολογιστή μιας τηλεφωνικής εταιρείας υπάρχει η λίστα με τα τηλέφωνα που κάναμε. Οι πληροφορίες αυτές από μόνες τους ίσως να μην έχουν ενδιαφέρον για κανέναν. Αν συνδυαστούν όμως όλες μαζί, αποκτούν διαφορετική αξία. Η κατοχή της πληροφορίας από τους λίγους μπορεί να είναι επικίνδυνη για τη Δημοκρατία. Η πρόσβαση σε απόρρητες προσωπικές πληροφορίες (π.χ. ιατρικό ιστορικό), που θέλουμε να κρατήσουμε μόνο για τον εαυτό μας, απαγορεύεται και οι παραβάτες τιμωρούνται.

• Υπερπληροφόρηση. Πλήθος πληροφοριών διακινούνται μέσω Διαδικτύου. Πολλές φορές είναι δύσκολο να βρούμε την πληροφορία που χρειαζόμαστε ανάμεσα σε εκατομμύρια άλλες πληροφορίες. Τα πράγματα γίνονται ακόμη πιο δύσκολα, αν σκεφτούμε ότι πολλές από τις διαθέσιμες πληροφορίες δεν είναι αξιόπιστες.

	Ερωτήσεις
	1. Δώστε δυο παραδείγματα χρήσης του υπολογιστή στην καθημερινή μας ζωή. 2. Γιατί λέμε ότι ο υπολογιστής είναι ένα νέο μέσο επικοινωνίας; 3. Μπορείτε να αναφέρετε τρεις δραστηριότητες της καθημερινής μας ζωής που μπορούν να γίνουν από απόσταση; 4. Ποιες αρνητικές επιπτώσεις μπορεί να έχει η χρήση των υπολογιστών στη ζωή μας;